Բաց նամակ Մայր Աթոռի Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի աշխարհական անդամներուն, մասնաւորաբար իրաւաբան պարոն Ժոզեֆ Կանիմեանին եւ պատմաբաններ պարոնայք Վահան Տէր Ղեւոնդեանին եւ Շահէն Գարամանուկեանին
Posted on March. 11. 2021
ԳՐԵՑ՝ ԳԷՈՐԳ ԵԱԶԸՃԵԱՆ
Յարգարժան պարոնայք,
Երեքդ ալ կը ճանչնամ անձնապէս. առաջինդ՝ Հ. Բ. Ը. Մ.ի Պէյրութի ՅովակիմեանՄանուկեան երկրորդական վարժարանին մէջ 1970-ականներու առաջին կէսին աշակերտութեանս օրերէն, վերջին երկուքդ՝ Հայրենիքին մէջ Ձեր եւ իմ պատմագիտական եւ հասարակական գործունէութեան շնորհիւ: Հետեւաբար, թոյլ տուէք, որ անկեղծօրէն դիմեմ երեքիդ:
Վերջերս աւարտեցիք Մայր Աթոռի Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի հերթական նստաշրջանը: Անոր աւարտին լոյս ընծայուած հաղորդագրութենէն, ի շարս այլոց, կը տեղեկանանք, որ նստաշրջանին «լսուեցին զեկոյցներ եւ քննարկումներ ծաւալուեցին … Մայր Տաճարի ամրակայման եւ հիմնանորոգութեան ընթացքի մասին»:
Նախորդ տարիներուն քանի մը անգամ Մայր Տաճարի հիմնանորոգման (?!) վերջնաժամկէտ տրուած էր հանրութեան, սակայն այդ ժամկէտները երբեք չյարգուեցան: Հիմնական արդարացումը այն էր, թէ նորոգութեան ընթացքին ծագած են անկանխատեսելի խոչընդոտներ, մասնաւորապէս՝ ստորերկրեայ ջուրի հոսքեր, որոնք դժուարացուցած են նորոգութիւնը: Տարակուսանք կը յարուցէ այն փաստը, որ այս անգամ նոր վերջնաժամկէտ, նոյնիսկ մօտաւոր, չի նշուիր: Արդեօք «մոռացութեա՞ն» հետեւանք է այս փաստը, թէ՞ կան մեզի անյայտ պարագաներ…
Այս առթիւ Ձեզի կ’ուղղեմ քանի մը ուրիշ հարցումներ՝ անկեղծ պատասխանի ակնկալիքով.
- Արդար եւ տրամաբանական կը գտնէ՞ք, որ մեր սրբութիւն սրբոցը՝ Ս. Էջմիածնի Մայր Տաճարը հաւատացեալներուն առջեւ գոց կը մնայ արդէն ՉՈՐՍ ՏԱՐԻ: Յիշեցնեմ, որ իր գոյութեան 1718 տարուան ընթացքին Մայր Տաճարը բազմիցս նորոգուած ու հիմնանորոգուած է, սակայն ՈՉ ՄԷԿ ԱՆԳԱՄ այդքան երկար գոց մնացած է հաւատացեալներուն առջեւ՝ նոյնիսկ արիւնախում մոնկոլ-թաթարներու եւ լենկթիմուրներու արշաւանքներու դարերուն:
- Ինչո՞ւ թափանցիկութիւն չկայ Մայր Տաճարի աշխատանքներուն պարագային, այլ հաշուետուութիւնները կը ներկայացուին ՄԻԱՅՆ Գերագոյն Հոգեւոր Խորհուրդի անդամներուն եւ չեն հրապարակուիր: Չէ՞ որ այս փաստը տհաճ ենթադրութիւններու հիմք կրնայ ծառայել: Վահան Թէքէեանի բառերով, արդեօ՞ք «բան մը կը կատարուի մութին մէջ»…
- Բերնէ բերան կը շրջի լուր մը, թէ Մայր Տաճարին մէջ թաղուած են մեծահարուստ բարերարի մը ծնողներուն աճիւնները եւ անոր ալ խոստացուած է յետ մահուան հոն թաղուիլ: Այս տարաձայնութիւնը իրականութեան հետ որեւէ աղերս ունի՞, թէ՞ ոչ:
- Մայր Տաճարի նորոգութեան համար 10 միլիոն ամերիկեան տոլարի ծախս կատարելը տրամաբանական կը գտնէ՞ք, մանաւանդ Մայր Հայրենիքին մէջ վերջին տարիներու ընկերային-տնտեսական ահաւոր վիճակի պայմաններուն մէջ, որ վերջերս շատ աւելի ծանրացաւ պատերազմին հետեւանքով:
- Կարելի չէ՞ Մայր Տաճարին դուռը բաց պահել, մուտքին երկու կողմերը համապատասխան պատնէշներով ստեղծելով անցք մը, թոյլ տալով հաւատացեալներուն գոնէ հասնիլ Իջման Ս. Սեղանին ու անոր առջեւ ծնրադրել՝ մեր Տիրոջ իջման վայրի աստուածային զօրութեամբ ամրապնդելու համար իրենց հաւատքը:
Կ’ակնկալեմ ողջմիտ ժամանակի մէջ ստանալ Ձեր պատասխանները:
Յարգանքներով՝
Գէորգ Եազըճեան, պատմաբան
Երեւան, 7 մարտ 2021