Արցախեան դիւցազնամարտի 17րդ տարին է: Սկիզբը՝ Փետրուար 1998:
ԼՂՀի անկախութեան 13րդը:
Շուշիի ազատագրման 12-ը: Ղարաբաղեան ջախջախիչ յաղթական զինադադարի 11րդը:
Մայիս 1994թ: Զինադադար:
Մարտի առաջին օրերից, մի եգիպտահայ երիտասարդ, յանձինս Վահէ Գազանճեանի, գործ-բան երեսի վրայ թողած, տուն-տեղ ստացուածք վաճառած, շաքարախտով տառապող երեք զաւակներն ու կինը «լքած», շունչը առաւ Արցախ, երրորդութիւն կազմելով Ամերիկահայ միւս երկուսին, Մօնթէ Մելքոնեանին եւ Կարօ Քահքեճեանին հետ, եւ հազարաւոր հայ մարտիկներով միասին ազատագրելով Ղարաբաղը, ազերիին քիթը փշրելով եւ հազար տարի ետքը, վերջ դնելով բոլոր «բարոյական յաղթանակներին» …
Փրկուած էր նաեւ Աղդամը, մեծն Տիգրան կայսեր հիմնած 4 Տիգրանակերտներից մէկն է, եւ Վահէին մայրն ու հայրը Տիգրանակերտ քաղաքից էին, մայրը ամերիկահայ եւ Եգիպտոս հարս գացած: Տիկինը նոյնպէս եգիպտահայ, Սեդան (Չաթալեան) Գազանճեանին հետ ամուսնացաւ 1973 թուականին, նարօտ պահելով այս չակերտեալ խենթին, Վահէին հետ, եւ Աստուած անոնց պարգեւեց Լուսիկը, Լեւոնն ու Քրիստափորը, իմ սանիկները: Լուսիկը նաեւ հայ դատին զինւոր է, պետական մեծ պաշտօնատարի քարտուղարուհին:
Վահէի կեանքը ինձ համար բաց գիրք է: Ծնած է Եգիպտոս, Ալեքսանդրիա 1936ին: Երեք եղբայրներից Գեղամը եւ Արշակը, քոյրը՝ Լուսին մահացած:
Իր կուսակցական պատկանելութեամբ Համահայ է: Եգիպտական հարուածող Քօմանտօ հրամանատար: Բանակից պատւոյ նշաններով պարգեւատրուած: Մարզիչը հայ ազատամարտիկների:
Մեր վարպետ (մեխանիկ) Վահէն 1963 թուականին Նիւ Եորքից հասաւ Հոլիվուտի իմ կարաժը, եւ ես բանալիները իրեն յանձնելով շունչս առի Սովետական Հայաստան եւ Ղարաբաղ՝ իբր տուրիստ 1970թ.: Երեւանից Բաքու օդանաւով, ապա Արցախ՝ մեքենայով: Վահէն պահ մը ետքը իր անձնական կառատունը բացաւ:
Իր ազգային հասարակական կեանքի պտուղներն են ներկայի մեր գաղութի՝ Լոս Արմենիոսի ակումբները, եկեղեցիները, դպրոցները, բարեսիրական միութիւնները, ԱՆՉԱՆ եւ հարիւրաւոր հայ գաղթականներու յաջողութիւնները, Մերձաւոր Արեւելքի երկիրներից, Կիպրոսից, Եգիպտոսից, Ռումինիայից, Պուլկարեայից, Յունաստանից, Հայաստանից տեղ հասած Հայութեան: Բնութագիրը չէ, որ կուտանք 68ամեայ յոբելեար Վահէին:
Արցախեան իր գործունէութեան մասին կարող ենք տարածուիլ բազում էջերով: Սակայն, այս քանի մը նկարները թող պատմեն շատերուն: Այնուամենայնիւ, շատ կանուխ է խօսիլ հսկայական գործընթացների բնագաւառով, եւ գրել, քանի որ տողմէջերին կարող ենք ազերիներին ասել բաներ, որոնց մասին նրանց իմանալը վնաս կը բերեր Հայ դատին: Մեր կարծիքով, ամէն բան իր ժամանակը ունի:
Սակայն, երբ դուք Արցախ այցելէք, արտակարգ հերոսի մասին հարց տուէք: Այդքան…
Դիտուկ պատումներով զեղուն յիշատակ կայ…
Երկու անգամ սրտի (ինֆարկտ) կաթուած:
Առողջութեան կորուստ:
Է~հ, դիւրին չէ 60անց մարտիկին հազարաւոր հայ մարտիկների նահատակութեան վկայ լինելը, արիւնլուայ մարմինները խնամելը, դիակները լուալը, զուգարանները մաքրելը, վերք կապելը, քայլ պահելը ջահելների հետ…
Կոտրած, փշրուած տանկերը իրար խառնել, նորոգելը…
«Վահէ, ինչո՞ւ կընես այս խենթութիւնները» հարցումիս կը կպատասխանէ. «Քեզմէ սորուեցայ»:
Ահա այսօր Վահէն չամատանները կապեր, կապկպեր, այս քանիերորդ անգամ ըլլալով կը մեկնի Արցախ: Բարի յաջողութիւն, բարի վերադարձ: Իր փխրուն առողջութիւնը հարցականներու առջեւ կը դնէ մեզ եւ ընտանիքը: Ծրագիրներից մէկն է Լաչինի մուտքին խոշոր ժայռաբեկոր անուանացանկով: «Հովանաւոր կ՛ըլլա՞ս»,-ըսաւ, եւ չէքը գրպանեց, գնաց: Խենթ, կատարեալ գիժ: Ահա մեր հերոսը՝ Վահէն: Ողջույն յոբելեարին: