«Երբ տխմարները քէֆ են անում՝
ողջախոհները հրճւում են»:
Բելգիական
Ռուբէն Յովակիմեան
Արեւմտեան կողմն աշխարհի հաստատուած մի սկզբունք է տիրում, որ ամէն անգամ երբ յանցանք կամ ոճիր է գործուած, քննիչ մարմինների յամառութեամբ հետապնդած առաջին հարցը լինում է, թէ գործարքը ո՞ւմ էր օգտակար:
Համաճարակի այս դժուարին ու փորձանքների պայմաններում արցախեան այրերը, ամէն վտանգ արհամարհելով, համապետական ընտրութիւնները գործի դրեցին՝ զանց առնելով ա՛յն յետաձգելու բազմաթիւ յորդորները: Առաջին փուլը անցաւ եւ պատճառ չկայ, որ մի քանի օր անց երկրորդ փուլը եւս չկայանայ նոյնութեամբ եւ բացառուած չէ, որ նախօրօք ծրագրուած թեկնածուն՝ Արայիկ Յարութիւնեանը, յաղթական ճանաչուի: Արդար լինելու համար նշեմ, որ անձի նկատմամբ որեւէ առարկութիւն չունեմ, բայց ներկայ է համակարգի հոգեբանութիւնը եւ բացառուած չէ, որ նա եւս բազմաթիւ «բիզնես»֊ի տէր դառնայ կարճ ժամանակում, նմանուելով նախկիններին:
Անշուշտ, նոյնիսկ առաջին փուլին, ծափահարողներ եւ յաղթանակ տօնողներ եղան, բայց եղան նաեւ այդ խեղկատակութիւնից՝ զարմացողներ, իսկ էութիւնը չհասկացողների թիւը նաեւ մեծ պիտի լինի: Փորձենք մեր տրամաբանութեամբ երեւոյթներին տալ իրենց արժանի անունը: Մեր պատմական սխալ եւ գերյոգնեցնող անուղղելի երեւոյթները՝ երկու կաթողիկոս, երկու լեզու, տարբեր աղանդներ երկու… եւ այլ, բաւարար չէին մեզ տրոհելու, այժմ նորածիլ խաբէութեամբ եւ անհատական շահերից դրդուած ստեղծեցին՝ Արցախ անուան տակ, երկրորդ հայ հանրապետութիւն որ ոչ միայն անիմաստ է, այլ կատարեալ անհեթեթութիւն: Արդի պայմաններում, երբ վերջապէս, իշխանափոխութեան հետեւանքով փորձ է արւում երկրի ալան-թալանին վերջ տալ ու մաքրել նրա հետեւանքները, պարզ է, որ ձեռնտու չէ բոլորի համար, եւ «Արցախը Հայաստան է եւ վերջ»՝ վարչապետի կոչին հակադարձելով Բակո Սահակեանի բարձրաձայնած «Արցախը՝ Հայաստան չէ եւ վերջ»֊ը պարապ խօսքեր չեն, որի չթաքնուած նպատակն է ազատ ձեռքերի եւ տարածքի տէր դառնալ, ինչպէս նախկինում ցանկացած ձեւով տնօրինելու երկրի բարիքները, իսկ նախկինի պատկերը հասանելի եւ յայտնի է բոլորին: Այս Յանուսին (Janus) նմանուող երկդէմ վիճակը անմարսելի է եւ հեռու տրամաբանական լինելուց:
Եթէ վարչապետը հարազատ է իր կոչին, ապա ի՞նչ նպատակով է իր ղեկավարած երկրում հանդուրժում, ինչ-որ նախագահի ընտրութեան բարի ընթացքը եւ շնորհաւորում, իսկ եթէ միւսն է ճիշտ, ապա ի՞նչ իրաւունքով եւ սկզբունքով հայ զինակոչիկները իրենց ծառայութիւնները կատարում եւ զոհւում են օտար հողում, հող որ ճանաչուած չէ միջազգային կառոյցների եւ ոչ եւս Հայաստանի կողմից: Եւ ինչո՞ւ ենթադրաբար չմտածելգ որ կարելի է նման վիճակ ստեղծել նաեւ Տաւուշում, Լոռիում եւ այլ մարզերում: Ըստ երեւոյթին՝ այս ա՛յն եզակի դէպքն է, երբ երկու հակադիր ճշմարտութիւն կամ մի ճշմարտութիւն երկու հակադիր ձեւով գոյութիւն է ունենում միեւնոյն տեղում: Մի բան, նոյնքան կարեւոր, բայց անյայտ է, թէ ո՞վ եւ ո՞ւր են՝ այդ դրութեան թաքնուած ու իրական գործիչները՝ լինեն արտաքին կամ ներքին, որ ազգապառակտման հրէշաւոր այդ առաքելութեան ջատագովն են: Ոմանց դա ձեռնտու է: Եւ վերջապէս ի՞նչ եղաւ եւ ի՞նչն էր պատճառն ու անհրաժեշտութիւնը, ի՞նչ ներքին կամ արտաքին ստուերային ուժեր էին, որ քաջալերեցին ու սատարեցին, երբ արցախեան, բայց ազերի անձնագրերով կլանի անդամները եկան ու քսան տարի անընդմէջ դարձան Հայաստանի չարաբաստիկ վերջին նախագահները: Նախընտրելի է արդիւնքների մասին լռելը՝ քանզի ծայրաստիճան նողկալի է: Թերեւս այդ տարիներին Հայաստանն էր Արցախ՝ ոմանց համար:
Իրաւ է, որ անցեալի սխալները դիւրին է տեսնել ու մեկնաբանել, բայց իրաւ է նաեւ, որ երկրի բարձրագոյն աթոռը զբաղեցնողը պարտաւոր է շրջապատուել կարող եւ ունակ գործակիցներով, որակեալ մասնագէտներով ամէն բնագաւառում եւ ոչ միայն համախոհներով՝ տարրական բացթողումների վտանգից զերծ մնալու հեռանկարով:
Մեր գնահատմամբ, նոր իշխանութիւնները առաջին օրուանից պիտի շտկէին ռազմավարական խնդիրների շեղ բնոյթը, ընդհուպ մինչեւ ազատազրկելով մեծ առնէտի սկզբունքով հարստացած բարձր պաշտօնեաներին, որոնք ազատ լինելով խանգարիչ գործունէութիւն են ծաւալում՝ այդ թերացումներից խոշորագոյնը համարելով սահմանադրականի տաղտկալի վիճակը: Վերջապէս հոկտեմբեր 27֊ը եղել է, մարտի 1֊ը փաստ է, իսկ քառօրեայ բախումների սխալները անժխտելի են, այլեւս ի՞նչ է պէտք սայլը տեղից շարժելու եւ համապատասխան լուծումների յանգելու համար:
Ներկայ իշխանութիւնները համաճարակի ներկայ դժուար ու խառնաշփոթ պայմաններում պիտի կարողանա՞ն հասկանալ եւ ցանկանալ ամէն ինչ իր տեղում դնելու անհրաժեշտութիւնը, որ մէկ օրուայ , ոչ եւս կախարդական ճիպոտի խնդիր է, այլ յամառ պայքարի, նամանաւանդ դարանակալուած հակադիրների հանդէպ:
Բարի երթ այդ լուծը քաշողներին:
03֊04֊2020 Ռուբէն Յովակիմեան