ՎԻՃԱԿ

Գրեց՝ Ռուբէն Յովակիմեան (Սեն Ռաֆայել)

«Հանգամանքներն են որոշում բարին ու չարը»:
Մաքիաւել
Բերձորի միջանցքի արգելակումը խաթարում է մեր բոլորիս խիղճն ու գիտակ-ցութիւնը: Երբ ոխերիմ թշնամին, գայթակղութիւնների միջոցով, պատրաստ է պատրուակ դարձրած ամէն առիթով խախտել մեր իրաւունքն ու անդորրը մենք եւս պատրաստ լինելու ենք, հաշուի նստել եւ ճանաչել՝ նախ ինքներս մեզ եւ մերկ իրականութիւնը: Վիճակը Արցախում թէ սահմանամերձ տարածքում նախանձելի չլինելուց զատ՝ հեռու չէ նոր բախումների կրկնուելու հնարաւորութիւնը: Բերձորի շրջափակումը, միջազգային հանրութեան լուռ ու կոյր վերաբերումը այլ բան չի թելադրում որի հետ զուգահեռ Թուրքիան Արարատի լանջին ռազմական միաւորում է հաստատում՝ ուղիղ թիրախ ունենալով Երեւանը, իսկ մեր աւետեաց երկիրը թուրքերի քայլերին արձագանքել որեւէ ձեւով անկարող է Մեզ համար նրանք անհասանելի են եւ անկառավարելի: Այս վիճակը մեր անհեռատես, անփոյթ կեցուածքի հետեւանք է միայն թէ անհաւատալի է որ այդ խառնաշփոթ եւ վտանգաւոր վիճակում մայրաքաղաքի փողոցներում՝ նոյն մտայնութեամբ եւ սկզբունքով ցոյց են անում, ոչ աւել ոչ պակաս, միասեռականների իրաւունքները պաշտպանելու համար… Յո՞ երթաս:
Ցաւօք, հայրենի հասարակութեան մի մասը դեռ հաւատում է ՀՀ Արցախ Սփիւռք եռեակ միասնութեանը, որ պարզամիտ երազ է եւ ոչ իրական: Քաջու-թիւն եւ խելամտութիւն պէտք է ունենանք՝ այն մոռանալ քանզի, նրանք միշտ առանձնացած տարրեր են եղել տարբեր պատճառների եւ նպատակների հիմունքներով՝ իրենց հոգսերով եւ գործունէութեան առանձնայատկութիւնով , իսկ նրանց միացնողը եղել է լոզունգ դարձած Հայրենիքի գաղափարը, որ երբեմն կեղծ հնչեղութիւն է ունեցել: Մեղա՜յ, եթէ մտքերս հեթանոս բնոյթի են:
Ներկայիս՝ անցած դարերի հայութիւնը չենք, երբ զանգուածի միայն մի քանի տոկոսն էր գրագէտ: Այսօր իրաւասու ենք աւելի խելամիտ եւ խստապահանջ լինել մեր իսկ կեցուածքի եւ գործունէութեան նկատմամբ՝ հրաժարուելով շինծու, կեղծ շահադիտական քայլերից, մանաւանդ, երբ հայութեան վերաբերեալ է խնդիրը: Աշխարհասփիւռ հայ օջախները միաւորել՝ իրար յօշոտող կուսակցութիւնները չէ, որ պիտի կարողանան անել: Բացառուած չէ նաեւ, որ մեր արդի վիճակը՝ բոլոր տեսակի թերութիւններով նրանց, «ժրաջան իմաստալից» գործունէութեան հետեւանք է եւ դեռ շարունակ ւում է, որին զուգահեռ չմոռանանք հայ բարձրաստիճան կրօնաւորներից ոմանց կրաւորական՝ իրենց պաշտօնին ոչ յարիրկեցուածքը:
Արամ Ա ի նախաձեռնութեամբ – 2020- ը ՍՓԻՒՌՔԻ ՏԱՐԻ հռչակուեց, որ յոյս էր ներշնչում, թէ որոշ քայլեր կը ձեռնարկուեն սփիւռքը արթնացնելու միտումով: Աւա՜ղ, նախորդ կոչերի նման, այս մէկը եւս արժանացաւ թղթի վրայ մնալու բախտին, չնայած բազում մտաւորականներ՝ իրենց խղճի եւ իմացականութեան զօրութեամբ էին առաջարկներ ներկայացրել: «Վախճան պսակէ զգործն»:
Պառակտուած հայութիւնը վերականգնելու համար պէտք է նոր թարմ միաձուլող հնարներ գտնել, եւ ցանկալի է նոյնիսկ պարտադիր որ օրինական իշխանութիւնները, լինեն ա՛յդ նախաձեռնութեան հեղինակը, սակայն արդի ներքին պառակտումների եւ արտաքին բազում գրեթէ անլուծելի խնդիրների կողքին այն դարձել է յետաձգելի: Ինչպէ՞ս կարելի է միասնականութեան մասին խօսել, երբ երկրի թէ արտերկրի որոշ խմբաւորումներ, որոնց հետ նաեւ որոշ բարձր հոգեւորական դասը փողոց են փակում դաւաճան յանգերգով՝ վարչապետի հրաժարականը պահանջելով, փոխանակ սատարելու եւ միաւորուելու: Դրանով Արցախի վիճակը բարելաւելու յոյսերը օրէցօր աւելի են թուլանում Ալիեւի ախորժակի հետ համահունչ, որ իր լպիրշ կեցուածքով ամէնուր համարձակւում է ծանուցել թէ՛ Երեւանն ու Սեւանը նախկին Ադրբեջան են:
Տեղին է յիշեցնել, որ Արցախի հանրապետութեան պատահական արկածախնդիր իշխանաւորները,− երեք տասնամեակ ազատագրուելով հպարտ էին նոյնիսկ ժամանակաւոր, անկախ լինելու տեսիլքով եւ սեփական հողի վրայ ապրելու իրաւունքը լայնօրէն ապահովուած համարելով, − անհրաժեշտ քայլերի չդիմեցին իրաւական վիճակի կարգաւորմանը, կամ հայրենիքին միանալու ձգտումով, այլ՝ թալանի միջոցով, դարձան թանկարժէք ապարանքների տէր իրենց յատուկ, (էլիտար) թաղամասը ստեղծելով եւ մասամբ արտագաղթելով ինչպէս հոգեւոր, առաջնորդ Պարգեւ արքեպիսկոպոսը (եւ ուրիշներ ), որ հաստատուեց ԱՄՆ՝ այնտեղի օդը բարենպաստ գտնելով, մինչ արիւնով գրաւուած տարածքները մնացին անբնակ, իսկ Արցախի հարցը տարբեր մակարդակներում շահա-գործուեց:
Աւելի փայլուն չէ սփիւռքի վիճակը Աւելի քան մէկ դար հնչող մաշուած գա-ղափարախօսութիւններով զինուած կուսակցութիւնները, իրար կոկորդից բըռ-նած, չեն տեսնում որ ժամանակավրէպ են նրանց գնացքը, վաղուց է մեկնել, «Հայ դատ»-ը մենաշնորհ է դարձած, իբրեւ եկամտաբեր միջոց՝ շահի աղբիւրի է վերածուել: Ազդակը (12-1-23) որպէս նորոյթ գրում է, «Ատրպէյճան թոյլ չի տար վերանորոգման աշխատանքներ իրականացնել այն հատուածին մէջ ուր խանգարուած է ՀՀ էն Արցախ միակ – բարձրավոլթ գիծը»: Ալիեւի գովքը անելու տրամադիր չեմ, բայց ինչ ո՞ւ ուրանալ որ փաստացի նա է յաղթողը եւ իր, դերի մէջ է: Մենք է որ իրաւացիօրէն պէտք է ընդունենք մեր սխալն ու պարտուողի հոգեբանութիւնը: Թէպէտ դժուար է հաշտուել բայց ի՞նչն է խանգարում դաս առնել դժբախտ պատահարից եւ իմաստօրէն մտածել թէ՛ մօտակայ եւ թէ՛ հեռա-ւոր ապագայի մասին :
Ցաւալի է հաստատել, որ արեւմտեան սփիւռքի որոշ հատուածներ անգիտակից թէ՛ գիտակցաբար գործում են հայ պետականութեան դէմ Այլ կերպ ինչպէ՞ս բացատրել, աշխարհով մէկ ոմանց «դաւաճան» վարչապետի հրաժարականի յամառ պահանջը՝ պարուրուած տխմար կոչով, թէ Արցախն է Հայաստանը փրկե-լու միակ բանալին: Տեղին է նաեւ համոզուել, որ միջազգայնօրէն ճանաչուած օրինական պետութիւն՝ մայր երկիրն է միայն բոլոր եղած այլ միջոցներից, որ կարող է ուշ թէ կանուխ վտարանդի իր զաւակներին միաւորել Արցախ թէ Սփիւռք քանզի նա է մեզ միացնող միակ անսասան կ առոյցը, անշուշտ նախ կենցաղային բարենպաստ պայմաններ ապահովելով:
Արդի մթնշաղային պայթուցիկ պայմանները, որ տիրում են երկրի ներքին, թէ՛ արտաքին միջավայրում՝ գրեթէ դժուար է նաւարկել դիւանագիտական, քաղա-քական, տնտեսական, եւ այլ ոլորտներում, Երեւանում ամանորի նախօրէին տեղի ունեցաւ ՀԱՊԿ ի գագաթնաժողովը, որի ընթացքին որեւէ կարծիք չհնչեց Բերձո-րի ճղճիմ ոճիրի մասին, բայց առաջարկուեց զինավարժութիւններ կազմակերպել ՀՀ ի- տարածքում: Ակնկալելով աւելի հոգատար վերաբերմունք մեր դաշնակիցների կողմից. վարչապետը մերժեց ստորագրել ժողովի եզրափակիչ հաշուագիրը, նաեւ զինավարժութիւնները գնահատելով անիմաստ եւ աննպատակ չեղեալ համարեց: Տարբեր են կարծիքներն ու արձագանքները հանրութեան կողմից, ոմանք մերժումը համարում են ճիշտ միւսները՝ սխալ:
Ուշագրաւ էր, մինչ իսկ անսպասելի, մի շարք միջազգային խմբերի կողքին, Անգլիոյ ազգային ապահովութեան՝ MI-6 տնօրէնի այցը Երեւան եւ Բաքու: Գաղտնիք չէ որ այդ երկիրը սերտ գործակցում է Բաքուի, հետ նաւթի ոլորտում եւ Բաքու-Ջեյհեան խողովակաշարի բաժնետէր է: Խնդիրը նրա առաքելութեան իմաստն ու բովանդակութիւնն է՝ թէ՛ ինչ է եղել նրա պատգամը, որ մնաց գաղտնի մեզ համար: Նշենք, որ այդ երկիրը մասնակից էր ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդի նիստին Բերձորի թեմայի Ֆրանսայի առաջարկած քննարկումը խափանողներից մէկն էր:
Ըստ տարածուած լուրերի՝ դեկտեմբերին Երեւանը Բաքուին է փոխանցել՝ երկկողմ յարաբերութիւնները կարգաւորելու ծրագիր, բայց պատասխանը ուշանում է:
Արդեօք պիտի աղօթենք պատասխանին սպասելով, կամ գուշակենք, թէ ի՛նչ վիճակ է մեզ սպասում, ի՛նչ ձեւով մեզ օգտակար պիտի լինեն պարսիկները կամ ռուսները: Ստոյգ է, որ մենք պէտք է նախ թօթափենք, պարտուողական մտայնութիւնը եւ պատրաստուենք վերականգնել Հայկազեան Տունը՝ մաքրենք նկուղից տանիք ապրենք բանակա-
նութեամբ եւ ոչ բնազդով: Ժամն է վերջ տալ սեթեւեթան-քներին:
14-1-23
Ռուբէն Յովակիմեան Սեն Ռաֆայել