ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. ԲԱՑԱՅԱՅՏՈՒՄՆԵՐ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ԹՇՆԱՄԻՆԵՐ՝ ԳԱՐԵԳԻՆ Բ.Ի,ՌՈԲԵՐԹ ՔՈՉԱՐԵԱՆԻ, ՍԵՐԺԻ ԵՒ ԱՅԼՈՑ

Ստորեւ կը ներկայացնենք 2025 թուականի 16 Մայիսի USA ARMENIAN LIFE հեռուստատեային հաղորդաշարին արտագրուած «թեքսթ»ը USA ARMENIAN LIFE TV-ի հաղորդաշարի հեղինակ՝ Աբօ Չափա-րեանի հիւրն է Սուրէն Սարգսեան: Պարոն Սարգսեան «Մերոնք» հաղորդաշարի հեղինակն է:
Բացահայտումներ եւ դիմակազերցում՝ հայկական պետականու-թեանն ու Հայ Եկեղեցու ներքին թշնամիներ՝ գարեգին բ-ի, ռո-բերտ քոչարյանի, սերժ սարգյանի եւ իրենց նման ռսաստրուկ գործակալների:
Եթէ կը ցանկաք ստանալ USA ARMENIAN LIFE TV-ի YouTube-ի յղումը էլեկտրոնային փոստով, կը խնդրենք ե-նամակ ուղարկել usarmenianlife@gmail.com ելեկտրոնային հասցէին կամ հեռաձայնել 818-241-5777 եւ փոխացեցէ՛ք Ձեր անունը, ազգանունը, հեռախօսի թիւը եւ ելեկտրոնային հասցէն:
Իսկ եթէ կը փափաքիք բաժանորդագրուիլ հայալեզու ԱՄՆ ՀԱՅ
ԿԵԱՆՔ Շաբաթաթերթի եւ USA ARMENIAN LIFE-ի տպագիր տարբերակին՝ ամեն շաբաթ ԱՄՆ փոստով ստանալու համար, փոխանցեցէ՛ք Ձեր տան, գրասենեակի կամ փոստարկղի հասցէն:
YouTube-ի մէջ դիտելու համար օգտագործեցէ՛ք հետեւեալ յղումը՝
https://youtu.be/F_QYfIxq4_o?si=hFA3eD6NquY_Da_F ալիքին:
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Բարի երեկոյ, սիրելի հեռուստադիտողներ։ Այ-սօրուան իմ հիւրն է յայտնի հրապարակախօս, հայրենի ժուռնալիստ, «Մերոնք» հաղորդաշարի հեղինակ՝ պարոն Սուրէն Սարգսեանը։ Պարոն Սարգ-սեանը արդէն մէկ ամիս է Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու մէջ է եւ բազ-մաթիւ հանդիպումներ ունեցած է։ Բարի եկած էք, պարոն Սարգսեան։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Շնորհակալ եմ։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իմ հարցս պարոն Սարգսեանին. Կարող է քիչ մը դժուար հարց ըլլայ, բայց պատասխանը կենսական է, որ իւրաքանչիւր հայ իր մտքին մէջ իրականացնէ այդ հարցին պատասխանը եւ ճիշդ կողմնորոշուի։
2020ի 44օրեայէն առաջ Ռուսական Դաշնութեան ռէյթինկը ոչ միայն Հայաստանի մէջ, այլ նաեւ արտերկրի մէջ բաւականին դրական էր։ Սակայն 2020ի 44օրեայէն ետք, երբ բացայայտուեցաւ, որ Ռուսական Դաշնութիւնը ոչ թէ այդ հաւատարիմ դաշնակիցն է Հայաստանի, այլ ոխերիմ ընկերը եւ բազմաթիւ հայեր կ҆ըսեն՝ ոխերիմ թշնամին, դաւաճանական թշնամին։ Իմ հարցս պարոն Սարգսեանին. արդեօք ձեր հանդիպումներու ժամանակ (վստահ եմ բաւական շփումներ ունեցաք), արդեօք հնարաւորութիւն եղաւ ճշդելու, յստակեցնելու, թէ Ռուսական Դաշնութեան ռէյթինկը այսօրուայ օրով, ի բաղդատութիւն նախաքառասունչորսօրեային, ինչպէ՞ս է։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Նախ շնորհակալ եմ, պարոն Չափարեան, որ հրաւիրեցիք։
Գիտէ՞ք շատ աւելի խորը պատմութիւն ունի նախա 44օրեան էլ։ Ես միշտ ասել եմ. Առաջին մեղաւորը մենք ենք։ Մենք, որ ստրկաբար գնացինք եւ արժանապատիւ յարաբերութիւնները դարձրեցինք տիրոջ եւ ստրուկի։ Մեղաւորը իշխանութիւնն է, բնականաբար, ժողովուրդ ջան։ Մենք որ ասում եմ, քանզի ասենք այդ Քոչարեան, Սարգսեան, էնտեղի դաշնակցութեան ղեկավարութիւնը մի խնդիր լուծեց՝ մնալ իշխանութեան ղեկին եւ դրա դիմաց կռան գլուխներով ծառայել, ասենք Ռուսական Կայսրութեանը։ Նոյնն էին անելու ամերիկեանի հետ կապուած։ Կապ չունի։
Այլ խնդիր է որ ռուսական իրականութիւնը կամ ռուսական իշխանութիւնները մեզ ճանաչում են որպէս իրենց ստրուկ։ Նրանց համար մենք գործիչ ենք։ Մի քիչ առաջ կը տանեն, մի քիչ ետ կը բերեն։ Այս տրամաբանութեամբ30 տարի կամ 20 քանի տարի: Առաջին տարիները մեր ազա-տագրման տարիներն էին, մենք կարողացանք Արցախ ազատագրել։ Էն շարունակականը մեր ստրկութեան տարիներն են։ Ագահ մարդիկ դարձան Հայաստանում իշխանութիւն եւ աստիճանաբար մեզ, էսպէս ասած, ռուսական ապոզին կպցրեցին։ Եւ սա էր պատճառը, որ մինչեւ 44օրեան էլ կային հարցականներ։ Էս ի՞նչ է անում ռուսը։ Չէ՞ որ մեր դաշնակիցն է, բայց Ատրպէյճանին զինում է։ Բայց մեր քծնուող իշխանութիւնները, էն ժամանակ Քոչարեանների գլխաւորութեամբ պարզապէս ասում էին ինքը մեր ախպերն ա, էսպէս կոպիտ։ Մենք էլ ներքին յոյս ունէինք, որ Ռուսաստանը իրեն վերջիվերջոյ չի կարող էդքան դաւադիր պահել, բայց էդ իր հերթին էդպէս եղաւ։ Յաջորդը մեր գեներալիթէթը, որ ասում էք ռուսական ապոզին էք կպցրած։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ներողութիւն, պարոն Սարգսեան, ձեր հանդիպում-ներու ժամանակ Ռուսական Դաշնութեան ռէյթինկը ինչպէ՞ս կարող էք բնու-թագրել։ Հայաստանի մէջ արդէն քաջատեղեակ ենք որ ռէյթինկը բաւական ինկած է, իսկ ձեր հանդիպումներու ժամանակ հայորդիներ եւ հայուհիներ ինչպիսի՞ կարծիք յայտնեցին, ինչպիսի՞ դիրքորոշում յայտնեցին Ռուսական Դաշնութեան ռէյթինկի մասին։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Հասկացայ։ Գրեթէ բոլորը միանշանակ միա-ձայն դէմ էին որ Ռուսաստանի հետ մենք շարունակենք, բայց ունէին վախ։ Ասում էին, բայց կը կարողանա՞ք դիմանալ։ Ռուսները կարող են նենգ լինել, ռուսները կարող են նոր պատերազմ հրահրել։ Ի՞նչ է անում Հայաստանը։ Բոլորը գիտեն, ռուսը դաւաճան է։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իսկ դրա պատասխանը ի՞նչ է։ Այդ վախը արդարացի է, թէ՞ պէտք է ինքնիշխան քաղաքացի կերտենք միասին։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Գիտէ՞ք, վախը իրակա՞ն է։ Վախերը կան։ Ռուսաստանը միշտ էլ կարող է սադրել։ Բայց մենք պատրաստւում ենք, պարտաւոր ենք պատրաստուել։ Արւում է աշխատանք Հայաստանի Հանրապետութիւնում, որպէսզի մեր վրայ յարձակուողը տաս անգամ մտածի յարձակուելուց առաջ։ Էսպէս ասած ոզնու քաղաքականութիւն ունենանք։ Որ իմանան, որ եթէ անգամ մի քիչ յաջողեն, իրենց կորուստները հազարապատիկ կը լինեն։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ներառեալ ռուսները։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Այո, ներառեալ ռուսները։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Շատ կարեւոր կէտի վրայ դրիք ձեր մատը։ Որ Հայաստանը ձեր պատկերացումով դառնայ ամրոց պետութիւն, որտեղ իւրաքանչիւր քաղաքացի զինուոր է։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Տեսէք, Հայաստանի ղեկավարութիւնը, էն որ օրնիբուն ասում է ես խաղաղութիւն եմ ուզում, դա չի նշանակում որ հորթի պէս պարզապէս խաղաղութիւն է ուզում։ Պատրաստւում է էդ խաղաղութիւնը պաշտպանել։ Այլ տրամաբանութիւն այս ամէնում չկայ։ Անկախ նրանից, Հայաստանի իշխանութիւնների պահուածքը ինձ ու ձեզ դուր գայ, դուր չգայ, ինչքան էսքան, ինչքան էնքան, կարեւոր չի։ Վերջինս նաեւ թէկուզ իր անհատական կեանքը պաշտպանելու համար ամէն ինչ անում է, որ Հայաստանը պաշտպանունակ լինի։ Ինչը շատ կարեւոր է։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Պարոն Սարգսեան, վերջին տարիներուն, եւ յատկապէս վերջին ամիսներուն, ջուրի երես սկսաւ գալ այն փաստերու շարանը, ըստ որոնց, ըստ բազմաթիւ լաւատեղեակ հրապարակախօսներու, ձեր նման, Շուշիի անկումը Արցախի յանձնումը եւ ընդհանրապէս 44օրեայ ժամանակ հայկական բանակի պարտութիւնը Արցախի հայկական բանակի պարտութիւնը բեմականացուած էր եւ որուն դաւաճանաբար մասնակցած են, ըստ այդ տեղեկութիւններու, մասնակցած են ռսաստրուկ գեներալիտետ, ինչ-պէս որ կ҆ըսեն սովետահայերէն, զօրավարներ, եւ գնդապետներ, որոնք հայկական բանակը թիկունքէն դաշունահարած են եւ Շուշիի անկումը վառ օրինակն է։ Ի՞նչ է ձեր կեցուածքը, ի՞նչ է ձեր կարծիքը։ Արդեօք այդ պնդումները ճշմարտութեան կը համապատասխանե՞ն։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Ես առանձնայատուկ ապացոյցների կարիք չունեմ։ Պարզապէս շատ պարզ մի իրավիճակ։ Մէկը, մի գեներալՎիթալի Բալասանեան, նամակ է գրել ռուսաց թագաւորին, ասում է. Մենք յոյսով ենք, որ դուք կը փրկէք, արցախցիները հետ կը վերադառնան եւ այլն, եւ այլն։ Սրանով ամէն ինչ ասուած է։
Այդ գեներալը էնտեղ ի՞նչ կարգավիճակ ունէր։ Էդ եւ նմանատիպ գեներալներն ասում էին. Այսօր յանձնենք այսքանը, որ ճիշտ անենք, հետ կը գանք, Նիկոլի վիզը կոլորենք, յետոյ էստեղ մի քանի հարիւր ջոկատ ենք ստեղծել, ովքեր պիտի կռուեն եւ թուրքերին յետ կը շպրտենք։ Բայց հիմա Նիկոլին թախտից գցելու էս մի տարբերակը կայ։ Բալասանեանը սխալուեց, ոչ թէ Նիկոլին գցել-չգցելու խնդրում, այլ իրենց դաւաճանական քայլերն արե-
ցին, ռուսները իրենց խաբեցին, իրենք էլ հաճոյքով խա-
բուեցին, ձեռք բերածը տուեցին շանը եւ այսօր էլ առանց անյարմար զգալու, Հայաստանից նամակներ են գրում ռուսին։
Այո, գեներալները իրենց պահել են էդպէս։ Շատ շատ գեներալներ։ Ես էլ չեմ ասում անգամ դաւաճան գեներալներ կան ձերբակալուած, անգամ վերցրած դիրքերը կան, մեր դիրքերի վրայ կրակել են տուել, եւ այլն, եւ այլն։ Շատ ծանր իրավիճակ է, շատ ծանր։ Մեր բանակի մէջքը կոտրել են։ Կոտրել են մեր գեներալները, կոտրել են նախկին նախագահներ կոչուած Քոչարեանն ու Սերժիկը եւ դաշնակցական պարագլուխները։ Մի խնդիր ունէին էդտեղ, Նիկոլին ռատ անել (հեռացնել, վտարել), որ յետոյ իրենք իշխեն։ Էդքան բան։ Սա էր խնդիրը։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Պարոն Սարգսեան, 2021 թուին Հայաստանի ընտրողներու բաւականին թիւ կազմող մեծամասնութիւնը իշխող կուսակցութեանՔաղաքա-ցիական Պայմանագրին պողպատէ մանդաթ շնորհեց։ Արդեօք ձեր կարծիքով, կամ ըստ ձեր ունեցած տեղե- կութիւններուն, վերընտրուած2021ի յունիսի արտա-կարգ ընտրութիւններու ժամանակ արդեօք ներկայ իշ-
խանութիւնները իրենց լաւագոյնը անո՞ւմ են, եւ յատ-կապէս ապօրինի իւրացումներու մասին բռնագանձման օրէնքը եւ նաեւ այդ բոլոր թալանչիներէն, սկսած երկ-
րորդ եւ երրորդ նախագահներէն եւ նրանց ինչպէս արցախցի իմ ընկեր ընկերուհիները կ҆ըսեն՝ «թուլաներու», բոլորին ալ պատասխանատուութեան ենթարկելու, այդ
ուղղութեամբ աշխատանքները ձեր ունեցած տեղեկութիւնը ի՞նչ կ҆ըսէ։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Պատկերացրէք, ես էլ, երկու էստեղ դիտարկում կայ, ուզում եմ շատ կարճ անել։
Առաջինը իմ դիտարկումը կամ ժողովրդի, որ պէտք է սրանց վիզն ոլորել։ Շատ շուտ, շատ արագ։ Իրենք օրէնքով չեն գողացել, գողօնը պէտք է ետ վերադարձուի, բոլոր միջոցներով։ Սա մէկ տարբերակ է։ Բայց գիտէք, սա վարակիչ տարբերակ է։ Վաղն էլ մի ուրիշը պիտի գայ, գողօնը էդ տրամաբանութեամբ ետ վերադարձնի։ Էդ երկիրը չի կարող շնչել։ Ես էլ եմ անհամբեր, բայց
կարծում եմ օրուայ իշխանութիւնը այ այդ տրամաբանութեամբ՝ հակակոռուպցիոն կոմիտէով օրէնքի շրջանակներում պիտի կարողանայ էնպէս հետ վերադարձնել, (եւ երբ սահմանադրականութիւնն էլ էդ օրէնքիհակակոռուպցիոն կոմիտէի, արդէն սահմանադրական դա-տարանը ճանաչեց), ես կարծում եմ, արդէն դրանք ոչ միայն հետ կը վերադարձնեն (ի հարկէ սպասելը բոլորիս համար տհաճ է), այլ նաեւ բանտի հիւրերը կը լինեն կամ յաճախորդները երկար ժամանակ։ Ես կարծում եմ էս դանդաղկոտութիւնը պատճառ ունի։ Մի կողմից մի քիչ պատճառ ունի որ օրէնքով արուի, ինչը շատ կարեւոր է երկրի համար, եթէ դու ուզում ես պետութիւնը օրէնքով լինի, միւս կողմից իշխանութիւնն էլ միամիտ չի, բերել է ընտրութիւնների նախաշէմին, շուտով կը սկսի էդպէս ասած դրանց հարցերը աւելի ինթենսիւ լուծել։ Սա է իմ պատկերացրածը կամ իմ զգացածը։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Մեր հայրենի եւ արտերկրի ժողովուրդի ջախջախիչ մեծամասնութեան համար, չըսելու համար բացարձակ մեծամասնութեան համար, այսօրուայ այսպէս կոչուած ընդդիմութիւնը կեղծ ընդդիմութիւն է։ Եւ այս ընդդիմութիւնը, որը կը գլխաւորեն Ռոպերթ Քոչարեանը, Սերժ Սարգսեանը եւ իրենց կլանակիցները, իրականութեան մէջ ըստ բազմաթիւ հայորդիներու եւ հայուհիներու, նրանք ոչ աւել, քան գործակալն են ռսական դաշնութեան: Ի՞նչ է ձեր պատկերացումը այս կեղծ ընդդիմութենէն ձերբազատուելու, եւ մենք զմեզ որպէս հայ ազգ եւ հայրենի ժողովուրդ, շնորհելու իրական հաւատարիմ ընդդիմութեան կայացումը Հայաստանի մէջ։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Պարոն Չափարեան, տեսէք, այո, գործակալ են։ Ինձ համար հաւասարապէս զզուելի է ռուսական գործակալ, ամերիկեան, ուզպեքական, անգլիական՝ կապ չունի։ Հայրենիքի գործակալ չեն, գործակալ են թշնամուն։ Սա մեծ ցաւ է։ Եւ, այո, գործակալ են։ Ի՞նչ ենք անելու։ Էսօր իշխանութիւնը եւ ընդդիմութիւնը իրար ուտում են, պայմանական, փոխաբերական ասած։ Ջրերը կը պարզուեն։ Կը գայ ընտրութիւնների ժամանակը, եւ ժողովուրդը կ҆ասի իր խօսքը։ Ես դրան այլ տարբերակ չեմ տեսնում։ Սա պիտի լինի։ Մենք տեսել ենք։ Ամենացաւալին այն է, որ էն մարդիկ ովքեր պետութիւնը, երկիրը հասցրեցին էս վիճակին, որ մենք կորցրեցինք մեր երազանքը, մեր ձեռքբերումները, պատկերացրէք, այսօր Շուշիի ասենք ազատագրման օրն է, վաղը, ես իմ ընկերների հետ բազմաթիւ մարտերի եմ մասնակցել, ես ո՞նց եմ իմ զգում, ո՞նց են զգում իմ ընկերները, էլ չեմ ասում իմ ընկերների մայրերը, արդէն երկնքում են շատերը, իմ ընկերների զաւակները, կանայք, բոլորիս համար մեծ վիշտ է, աններելի, վիշտ է, բայց էն մարդիկ, ովքեր էդ վի-ճակը ստեղծեցին, այսօր ասում են ընդդիմութիւն ենք, ուզում ենք ազգը փրկենք։ Ի՞նչն են փրկում, ինչպէ՞ս են փրկում։ 30 տարի, 20 տարի իրենց ձեռքում են, իրենց փրկածը կործանելն ու գործակալական ցանց ստեղծելն էր օտար երկրի, սա է։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Քանի որ Հայաստանի մէջ ինչքան որ ես տեղեակ եմ, օրէնսդրական դաշտէն ներս այնպիսի օրէնք գոյութիւն չունի, ինչ որ արդէն երկար ժամանակէ կայացած է, օրինակի համար, հաւաքական արեւմուտքի մէջ եւ յատկապէս Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներու մէջ՝ recall election կ҆ըսեն անգլերէն, որը կը նշանակէ յետս կոչման կամ պաշտօնազրկման, յեկ կանչման արտակարգ ընտրութիւններ։ Այդպիսի օրէնք կա՞յ Հայաստանի մէջ։ Եւ եթէ կայ, ինչո՞ւ չի գործադրուիր եւ եթէ չկայ, ի՞նչ պէտք է ընէ Հայաստանի Ազգային Ժո-ղովը, որպէսզի այդ օրէնքը րոպէ առաջ կայացնէ, մշակէ եւ ի գործ դնէ։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.Ճիշդն ասած չգիտեմ յետ կանչման մեխանիզմը ինչ տրամաբանութեամբ է։ Ես օրէնքի գիտակ չեմ։ Կար անվստահութիւն յայտնելու այս- պէս ինչ որ մի ինստիտուտ ժամանակին, որ կարող էին ընտրողները անվստահութիւն յայտնել իրենց ընտրածին։ Բայց քանի որ հիմա այդ ամէն ինչը այն ժամանակ անհատներ, մեծամասնականով ընտրակարգ կար նաեւ՝ անհատներին կարող էին։ Հիմա համամասնականով է հիմնականում։ Բոլորը կուսակցականներ են, այսինքն մի ամբողջ կուսակցութիւն, չգիտեմ, երեւի թէ իրենց ընտրողները կամ ես էս տրամաբանութիւնը դրանց այս պահին չեմ կարող ասել, թէ յետ կանչման ինչ մեխանիզմ կարելի է կիրառել, բայց ո՞ւմ յետ կանչել։ Եթէ ընդդիմութեանը յետ կանչեն ասենք թէ իրենց ընտրող ժողովուրդը, դա մի քիչ հեքիաթային է։ Էդպէս չի լինում։ Եթէ ընդդիմութիւնը այնտեղ չլինի, նոր ընտրութիւնների պիտի գնան, որովհետեւ չի կարող մի կողմով պարզապէս Ազգային Ժողով լինել եւ էսպէս շարունակ։ Մեխանիզմը պարզ չէ։ Գուցէ ինչ որ մեխանիզմ սարքեն, բայց անորոշ է, ինձ համար գոնէ դա անորոշ է, չեմ կարող ասել։ ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Համամասնական համակարգը արդեօք ենթակա՞յ է վերանայման։ Օրինակի համար, Ամերիկայի Ներկայացուցիչներու տան անդամներու թիւը 435 է, եւ Ամերիկայի մէջ չի գործեր համամասնական եւ մեծամասնական գործելաձեւը, համակարգը, այլ 435 վարչաշրջան Ամերիկայի քարտէսին եթէ նայինք, քոնկրէսական քարտէսը, արդէն կ҆իմանանք որ մեծամասնականհամամասնական դրութիւն չկայ։ Իւրաքանչիւր վարչաշրջան ունի իր քոնկրէսի անդամը, աթոռը։ Դուք կո՞ղմ էք որ Հայաստանի մէջ համամասնական, մեծամասնական համակարգը ջնջուի, որպէսզի իրական, ռէալ ժողովրդավարութիւն գործէ Հայաստանի մէջ, որտեղ եւ կարելի է իւրաքանչիւր վարչաշրջանի ներկայացուցիչ որը իր խոստումը չի յարգեր եւ իր աշխատանքի մէջ կը զլանայ, այդ վարչաշրջանի ընտրողները իրաւունք ունին միայն այդ վարչաշրջանի մէջ, ինչպէս որ Ամերիկայի մէջ բազմիցս իրականացած է, օրինակի համար Քալիֆորնիոյ կառավարիչի պարագային այդպիսի արտակարգ ընտրութիւն կազմակերպէ, ստորագրահաւաքով եւ առաջ երթայ։ Ի՞նչ է ձեր կարծիքը։ ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Հասկացայ, պարոն Չափարեան, ես ձեզ հասկա- ցայ։ Տեսէք, նոր սահմանադրութիւն են այսպէս ասած գրում, կը ներկայացուի հանրութեանը, չգիտեմ, էդ մօտեցումը կը լինի թէ չի լինի, չգիտեմ։ Բայց ես վախենամ էդ մօտեցման դէպքում Ամերիկան եւ Հայաստանը չափային ու մարդկանց քանակով տարբեր երկրներ են, հայերէն բառը համահունչ էթայֆաբազութիւնը, ցաւօք սրտի, ոչ հայերէնն ասեմ, մեր մօտ աւելի տա-րածուած է։
Ես յիշում եմ ասենք թաղում մի խառոշի՝ հեղինակութիւն ընտրում էին, ասում էին ինչո՞ւ էք ընտրում, ասում էին. Ապեր մեր թաղինն ա, մեր թաղի տղան է։ Դա մի այսպէս ասած ոչ մի բան էր։ Մի փշրանք, բայց ընտրեցին որովհետեւ իրենց թաղից էր։ Այ այս վտանգն էլ կայ։ Այս վտանգն էլ կայ։ Դէհ, չգիտեմ օրէնքը ինչպէս կը կարգաւորի։ Եթէ կարգաւորի եւ դա կը տանի աւելի ժողովրդավարացման, ես եւ դուք երկու ձեռքով կողմ կը լինենք։ Ինձ թւում է այսպէս։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Կասկած չկայ որ թայֆաբազութիւնը կամ կլանային համակարգը գործէ որոշ նոր ստեղծուելիք, եթէ անշուշտ Հայաստա-նի ժողովուրդը համախոհ գտնուի, որոշ վարչաշրջաններու մէջ թայֆաբազութիւնը, դժբախտաբար, առկայ պիտի ըլլայ, սակայն աւելի իրազեկուած քաղաքացիներու մասնակցութեամբ ստեղծուած վարչաշրջաններէն ներս
թայֆաբազութիւնը չի անցնելու։ Ուրեմն այդ մասին կ҆արժէ որ ուսումնասիրութիւնները խորացուին եւ վերջնական լուծման յանգին։ Հիմա անցնինք մէկ այլ հրատապ հարցի։
Արդէն հիմակուան դրութեամբ բարեբախտաբար եւ հայրենի եւ արտերկրի ժողովուրդը ջախջախիչ մեծամասնութեամբ համախոհ են, որ այսօրուայ Ամենայն Հայոց Հայրապետութեան Սուրբ Աթոռը բռնազաւթուած է Քա.Կէ.Պէ.- Էֆ.Էս.Պէ.ի գործակալ Գարեգին Բ.ի կողմէ եւ բազմաթիւ հայորդիներ եւ հայուհիներ, աշխարհով մէկ արդէն զզուած են, իրենց համբերութեան բաժակը յորդած է եւ իրենք կը պնդեն։ Եւ քանի որ Գարեգին Բ. Չկաթողիկոսը բռնազաւթած է ազգային եկեղեցական ժողովի կայացման համակարգը եւ ատիկա Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ օրէնս-դրութեան ամենաբարձր մարմինն է, եթէ կ҆ուզէք փառլըմընթն է, որ եթէ
ազատ ըլլար աշխարհի հայութիւնը Հայաստանեայց Առաքելական եկե-ղեցւոյ ներկայացուցիչներ, այդ ժողովը վաղուց կայացած կ҆ըլլար Մայր Աթոռ Էջիմածնի մէջ, որտեղ աշխարհի տարբեր մասերէ աշխարհամասերէ պատգամաւորներ, ներկայացուցիչներ արդէն ժամանած կ҆ըլլային, եւ այդ արտակարգ ժողովը, համագումարը արդէն կայացած կ҆ըլլար, եւ նաեւ օրուան կաթողիկոսը կը դարձնէին ընտրութեան ճանապարհով աթոռազուրկ կաթողիկոս, որը կը դառնար, ինչքան որ կը յիշեմ, 15րդ կամ 16րդ աթոռազուրկ կաթողիկոսը։
Բայց քանի որ ներկայ Գարեգին Բ.ն եւ իր արիւնակից Եզրաս Ներսէսեանը՝ Մոսկուայի չարքեպիսկոպոս՝ չարիքի արքեպիսկոպոսը, բռնազաւթած են եւ այդպիսի ազգային եկեղեցական ժողովի լիակատար գումարումը այդքան ալ իրատեսական չի թուիր, ատոր համար մեծ թիւով հայրե-նակիցներ եւ Հայաստանի մէջ, եւ արտերկրի մէջ կը պնդեն որ ժամը հասած է որ բողոքի նոր ալիք բարձրացուի եւ բողոքի ցոյցի միջոցաւ բողոքող Հայաստանեայց Առաքելական եկեղեցկոյ զաւակները ներխուժեն Վեհարան եւ Գարեգին Բ.ին աթոռազուրկ դարձնեն, ֆիզիքապէս օձիքէն բռնելով եւ դուրս շպրտելով։ Ի՞նչ է ձեր կեցուածքը։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Վատ տարբերակ չի գուցէ օձիքէն կամ ականջից բռնել, դուրս շպրտել։ Բայց եկէք աւելի խորը նայենք։ Բոլոր համայնքներում կան եկեղեցականներ, կան սրբազաններ, ես չեմ ուզում հաւատալ, որ բոլորը այնքան ստոր են, ստրուկ են, որ հանդուրժում են, ասենք Լուսաւորչի գահը պղծող մէկին։ Իսկ որ այս մարդիկ պղծում են, փաստ է։ Առաջին հերթին ես կարծում եմ, իրենք պիտի հաւաքուեն, իրենք պիտի իրօք, այդ եկեղեցական ժողովը, այս, այն, իրենց ներսում պիտի լուծեն։ Դա հոգեւոր, դա լուրջ հարց է։ Դա փողոցի խուժանի հարց չէ, իմ կարծիքով, դա հենց եկեղեցու նուիրեալների հարց է։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Բայց, պարոն Սարգսեան, փաստը այն է, որ ներկայ դրութեամբ այդ ներքին ձեր նկարագրած եկեղեցականները հենց իրենք են խուժանները։ Ուրեմն բարեսիրտ, հաւատացեալ ժողովուրդը բողոքի ցոյցի մասնակցողներն են։ Այսինքն դերերը շրջուած են։ Ի՞նչ է դրա լուծումը։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ.Հասկացայ։ Այդ էի ուզում ասել։ Տեսէք. Եզրաս արմատով կաթողիկոսի եղբայրը գողացած քարով Մոսկուայում եկեղեցի կառուցեց։ Գողացած։ Խաբեց քարի արտադրամասի տիրոջը, հայերէն ասած՝ գցեց եւ մօտ կէս միլիոն տոլար, էդ մարդը սնանկացաւ։ Գնաց պատեպատ, կաթողիկոսն ասեց՝ չե՞ս ուզում օգնես եկեղեցուն։ Ասեց՝ բայց ես կէս միլիոն տոլար չունեմ նուէր տալու, ես միլիոնատէր չեմ, ես դառը աշխատող եմ։ Այդպէս էլ այդ մարդը այդ գործի մէջ կործանուեց։ Եւ այսպէս լիքը երեւոյթներ։
Հիմա, էլի եմ ասում, խաւարի դէմ լոյս վառել է պէտք։ Լոյսը, այո, ժողովուրդը կարող է վառել, ոչ թէ օձիքից բռնել, շպրտելով, այլ մէկ ընթացք ակցիա անել, պարզապէս արհամարհեն ու չգնան եկեղեցի, ասեն Աստուծոյ տանը սատանաներ են, մենք չենք գնում այլեւս։ Մէկ ամիս։ Աշխատել այդ ուղղութեամբ, տեսնենք ինչ կը մնայ այդ կաթողիկոսից։ Ես ականջից բռնելուն դէմ եմ։ Դա լուրջ միջամտութիւն է։ Բայց արհամարհել, քանի որ հոգեւորականի վեղարի տակ ստոր արարածներ են, սա կարող են հասա-րակութեան հետ աշխատել հասարակական գործիչները եւ քաղաքական, ի՞նչ ասեմ, ես այդպէս եմ տեսնում։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այն հաւատա՚ցեալները, որոնք իրօք լաւ մարդիկ են, լաւ հայեր են, լաւ քրիստոնեաներ են, արդէն իրենց համբերութեան բաժակը լցուած է։ Եւ անշուշտ իրենք չեն ըսեր ականջէն բռնեն, այլ օձիքէն բռնեն, անշուշտ ատիկա փոխաբերական առումով, արդիւնքը նոյնն է։ Եւ շատեր կը պնդեն, որ երբ որ յաջորդ բողոքի ակցիան, բողոքի ցոյցը կազմակերպուի, այնպէս չլինի, որ օրուան իշխանութիւնները քաղաքացիներուն անպաշտպան թողնեն եւ Գարեգին Բ.ի, երկրորդ եւ երրորդ նախագահներու մաֆիայի կողմնակիցները, եւ որոնց հերթին կաշառք ստացած ոստիկաններ եւ ոստիկանապետներ Վաղարշապատի մէջ, Սուրբ
Էջմիածնի շրջանի մէջ, վերջին ցոյցերուն մենք ականատես եղանք, ցաւ ի
սիրտ, եւ տեսանք ոստիկանները մասնակից եղան Գարեգին Բ.ի խուժան մարդոց յարձակումներուն եւ արդար բողոքի ձայն բարձրացնող հա-ւատացեալներուն ֆիզիքական խոշտանգումի ենթարկեցին։
Հիմա ժամանակը եկած է, կ҆ըսեն բազմաթիւ հայորդիներ եւ հայուհիներ, որ օրուայ իշխանութիւնները պարտաւոր, պարտադիր իր սեփական քաղաքացիներուն անվտանգութիւնը իրականացնէ, ապահովէ։ Ի՞նչ է ձեր կարծիքը։
ՍՈՒՐԷՆ ՍԱՐԳՍԵԱՆ. Պարոն Չափարեան, ես էլի մնում եմ նոյն կար-ծիքին, վառենք այդ մոմը, աշխատել այնպէս, որ մարդիկ ուղղակի չգնան եկեղեցի, ի նշան բողոքի։ Հակառակ դէպքում, եթէ մի խումբ, այդ խմբի մէջ 100 լաւը կայ, 1000 աւազակ կայ՝ դռները բացեն, գնան կաթողիկոսին՝ այդպէս կոչուած, դէն գցե՞ն։
ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Բայց իրենց նպատակն է, որ ժողովուրդը, ընդհանրապէս եկեղեցի չերթայ, եւ այս մաֆիան, այս կլանը իւրացնէ այն ինչ որ վերջին մնացորդացն է անշարժ կալուածներու, Էջիմածնի սուրբ թանգարանի իրերուն, որ ասկէց առաջ արդէն որոշ մասը թալանուած է, իրենց ուզածը, իրենց երազածն է, որ մեր ժողովուրդը չպայքարի եւ երես դարձնէ եւ հեռանայ եկեղեցիէն։
Նոյնն ալ Հայաստանի պարագային։ Մենք ինչո՞ւ այսօրուան հասանք Հայաստանի մէջ եւ այսօրուայ օրով Հայաստանի մէջ ընդամէնը ունինք 2.5 մինչեւ 3 միլիոն հայութիւն, եւ արտերկրի մէջ ունինք աւելի քան 12 միլիոն, որովհետեւ նոյն հոգեբանութեամբ, փոխանակ կռիւ ընելու, փոխանակ ճակատ տալու, շուռ եկած են եւ օդանաւի տոմսը վերցուցած են, փոխադրուած են այլ երկիր կամ ալ ինքնաշարժ նստած են, Ռուսաստանի ճանապարհը բռնած են։ Ամօթ չէ՞ մեզի, որ այսօրուայ օրով Ռուսաստանի մէջ մենք ունինք 3 միլիոն ստրուկ հայեր, որոնք տեսանք 44օրեային ոչ մի բան չկարողացան ընել, բացի այն ռուսահայերէն, ովքեր արդէն ռսաստրուկ էին, ինչպիսիք են օլիկարխները, Արա Աբրահամեան, Կարէն Կարապետեան եւ բազմաթիւ օլիկարխներ։ Անոնց միայն թոյլ տրուեցաւ որ Ռուսաստանէն տեղափոխուին Հայաստան եւ նոյնպէս, ինչպէս որ քիչ առաջ զրուցեցինք այդ մասին, դաւաճան գեներալիթէթ, ըսենք ուսադիրներով ժամանեցին Հայաստան։ Եւ հիմա ալ չի բացառուիր, որ այդպիսի գործակալներ կան Հայաստանի մէջ, որոնք ռուսահայ են, բայց հլու հնազանդ պատրաստ են կատարելու Փութին պապային ուզածը, որ հայկական պետականութիւնը ներսէն տրաքացնեն։
Ի՞նչ է ասոր լուծումը։ Ըստ երեւոյթին, հայրենի ներքաղաքական դաշտը եւ նաեւ եկեղեցական դաշտը ինչպէս նաեւ հայրենի մտածողութիւնը ինչպէս որ պարոն Սարգսեանը նշեց, դէպի դրականը շարժում կայ եւ կը մնայ որ բոլորս ձեռք ձեռքի տուած մեր ներազգային կեանքը առաւել առողջացնենք եւ հասնինք այն գեղեցիկ իրականութեան, որտեղ օրուան լոյսին նման յստակ է, որ Հայաստանի մշտական եւ հաւատարիմ դաշնակիցը սփիւռքն է եւ փոխադարձաբար։
Պէտք է որ սփիւռքը դադարեցուի որպէս կթան կով ընդունելու, այլ սփիւռքը դասուելու որպէս իրական գործընկեր, եթէ մենք առաջադրանք ունինք, որ աշխարհի հայութիւնը ստեղծէ ամենայն հայոց պետութիւն եւ այդ ամենայն հայոց պետութիւնը ըլլայ անպարտելի, ամրոց պետութիւն, ինչպէս որ պարոն Սարգսեանը ըսաւ, տարածաշրջանի ուժերը եւ նաեւ հարեւանները տաս անգամ մտածեն ոզնիի վրայ յարձակելէ առաջ։ Շնորհակալութիւն։