Ես այցելել եմ Ամուլսարի տեղակայանքը 2018 թվականի հունիսին, և լինելով քիմիական / բնապահպանական ինժեներ, նախագծի 20 տոկոսից պակաս է ավարտվել:
Ես իմ ներքևի զեկույցը ուղարկել եմ Հայաստանի ղեկավարությանը Ամուլսարում ներգրավված ռիսկերի մասին, և դուք շատ լավ գիտեք, թե որն է եղել Փաշինյանի որոշումը այս ապակառուցողական ծրագրի համար:
Խնդրում եմ դիտել այս տեսանյութը թթվային դրենաժի բացասական և կործանարար ազդեցությունների մասին: Ահա թե ինչ է տեղի ունենալու Ամուլսարում ջրային ռեսուրսների հետ:
https://www.youtube.com/watch?v=bjAUm_0wf9s
Լիդյանի այս փաստաթուղթը ցույց է տալիս և վկայում է, որ ստորերկրյա ջրերի հոսքի ուղիները գործառնական ժամանակաշրջանում https://goo.gl/FYwyRD, ԱԶԴՈՒՄ են շրջակա ջրային ռեսուրսների վրա, ներառյալ Ջերմուկի և Սևանա լճի վրա:
Խնդրում եմ դիտել հանքարդյունաբերության ոլորտում իմ նախկին խորհրդատուի, PhD Geochemist Էն Մայեսթի տեխնիկական դասախոսությունը հունիսի 2018 թ. Երեւանում Ամուլսարի մասին, ներգրավված խնդիրների եւ ռիսկերի մասին: Տեսանյութի 20 րոպեից սկսած Դր. Մայեսթ-ը ապացուցում է Ամուլսարի հանքի անմիջական ազդեցությունը բոլոր շրջակա ջրային ռեսուրսների վրա, այդ թվում ‘Ջերմուկի եւ Սեւանա լճի վրա:
https://www.youtube.com/watch?v=Ic9FlSVVFbU&t=30s
Ամուլսարի վայրը, իմ կարծիքով ամենից կարեւոր ռիսկային գործոնն է: Խնդրում եմ վերանայել Ամուլսարի տեղանքը https://goo.gl/rx1pi5 եւ http://bit.ly/2JKnvep, Ջերմուկի մոտ, երեք գետերի, երկու ջրամբարների եւ ստորգետնյա թունելի միջեւ: Թթվային դրենաժի անկառավարելի բարձր մակարդակով, ի՞նչ եք կարծում, կարող է պատահել Հայաստանի լավագույն ջրային ռեսուրսների սրտում, հարյուրավոր տարիների ընթացքում:
Կարդացեք Լիդիանի իսկ մարտի 2017 վերջնական տեխնիկական փաստաթղթից էջ 397-ը, որտեղ ասվում է, որ լրացուցիչ ուսումնասիրություններ անհրաժեշտ են գեոքիմիայի, ջրերի մաքրման և ջրային հաշվեկշիռների համար:
https://www.lydianinternational.co.uk/images/TechnicalReports-pdfs/2017/Lydian_43-101_March_30,_2017.pdf
Սակայն, մինչ օրս էլ Լիդիանը նման վերջնական և հաստատված գրավոր տեղեկություններ չունի այս ուղղությամբ, սակայն պնդում է, որ պետք է հանքավայրի շահագործումը շարունակվի: Առանց վերջնական գեոքիմիայի, ջրերի մաքրման և ջրային հաշվեկշիռների բալանսավորման պլանների, բոլոր երաշխիքներով, ոչ մի հանք չի կարող թույլտվություն ստանալ եւ գործել որեւէ վայրում եւ համա-պատասխանի միջազգային չափանիշներին: Այդ հիմնական ուսումնասիրությունները Լիդիանի պարտականությունն են, և դրանք պետք է արվեին նախքան թույլտվություն ստանալու դիմումը և գործի սկսելը, ոչ թե դրանից հետո: Սա 2016 թ. պայմանագրի պայմաններից փոփոխություն է: Հետեւաբար ՀՀ Կառավարությունը եւ Շրջակա միջավայրի նախարարությունը պետք է ծրագիրը չեղյալ հայտարարեն և կատարված ցանկացած աշխատանք, գործողություն, շինարարություն կամ ներդրում դառնում է Լիդիանի և ոչ թե Հայաստանի կառավարության պատասխանատվությունը:
Եվ հիմա տեսեք, թե ELARD-ը, իրենց 2019 հուլիսի եզրակացության մեջ, Լիդիանից ինչեր է պահանջվում անել: Սա ընդամենը փոքր մասն է, որը վերցված է ELARD- ի եզրակացություններից:
http://investigative.am/…/porcaq…/1_Memorandum.arm_2.pdf
Տեսնո՞ւմ եք, թե որքանով են թերի Լիդիանի ներկայացրած փաստաթղթերը և դրանց տեխնիկական կարողությունները: ELARD- ի եզրակացությունն այն է, որ Լիդիանի փաստաթղթերը շատ առումներով թերի են եւ անելիքները շատ:
Լիդիանը հանքարդյունաբերության ոլորտում որեւէ նախնական փորձ եւ վարկանիշ չունի, ունի շատ թույլ ֆինանսական հնարավորություններ եւ աշխարհում որեւէ վայրում չի իրականացրել նման քիմիականապես եւ էկոլոգիապես վտանգավոր նախագիծ: Լիդիանի առաջին և միակ ծրագիրը Ամուլսարն է: Good luck Armenia!
Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի նախագծի դեպքում, երկարաժամկետ կործանարար բնապահպանական եւ թթվային դրենաժի հետևանքները կշարունակվեն հարյուրավոր տարիներ: Արդյունքում երկարաժամկետ կորուստները բազմաթիվ անգամ ավելին կլինեն, քան 10 տարվա կարճաժամկետ օգուտները: Ուստի ինչու՞ Հայաստանի կառավարությունը դեռ ցանկանում է իրականացնել այս նախագիծը:
Ինչպիսի՞ն է Հայաստանի ռիսկային հանդուրժողականությունը Ամուլսարի համար: Հավանաբար շատ ցածր է, զգայուն դիրքի / վայրի, Լիդիանի անփորձ վարկանիշի եւ հսկայական հանրային ընդդիմության շնորհիվ:
Լրացուցիչ ռիսկի գործոն է նաև հանքային ապարների կառուցվածքը, 0,75 գրամ ոսկի մեկ տոննա հանքաքարի մեջ: Դա նշանակում է տարածքի մեծ ավերում:
Թող այս նախագիծը դաս լինի Հայաստանի կառավարության համար, որպեսզի կարողանա գնահատել այլընտրանքային ծրագրեր եւ տարբերակներ, նախքան լավագույնը որոշելու համար: Թող այս նախագիծը նաեւ լավ դաս լինի միջազգային ընկերությունների համար ‘չհամարելու Հայաստանը որպես իրանց փորձարկման առաջին վայրը:
Լիդիան-ը ձախողվեց այս ծրագրի իր գնահատականներում, եւ Հայաստանը պետք է շատ խիստ, վճռական եւ ուժեղ լինի Լիդիանի վրա բոլոր պատասխանատվությունը դնելով, պաշտպանելով մեր ներկան եւ ապագան, եւ այս ծրագիրը միանգամից չեղյալ հայտարարելով: Եւ հիմա ճիշտ ժամանակն է, քանի որ ծրագրի շատ փոքր մասն իրականացվել է:
#
Միջազգային արբիտրաժային դատարան
Ես խոսեցի Նյու Յորքի և Փարիզի Արբիտրաժի միջազգային դատական հանձնաժողովի (ICC) խորհրդատուների հետ, և նրանք ասացին, որ կարևոր չէ, եթե ընկերությունը օֆշորային գրանցված է, թե ոչ: Կարևորն այն է, ինչ գրված է պայմանագրում: Եթե պայմանագրում գրված չէ, որ վեճի դեպքում կպահանջվի արբիտրաժ, ապա կողմերը չեն կարող գնալ արբիտրաժի:
Ստորև ներկայացնում եմ ձեզ Լիդիանի և բնական պաշարների նախարարության միջև կնքված պայմանագրի պատճենը, որտեղ Արբիտրաժի մասին խոսք չկա:
- Վեճերի լուծումը
Պայմանագրի կատարման ընթացքում կողմերի միջեւ առաջացած վեճերը լուծվում են բանակցությունների միջոցով: Համաձայնություն ձեռք չբերվելու դեպքում վեճերի լուծումը կատարվում է դատական կարգով:
http://minenergy.am/storage/files/pages/pg_3018375290217_Paymanagir_245.pdf
Միջազգային արբիտրաժային դատարանի կանոնները անգլերեն լեզվով
https://iccwbo.org/content/uploads/sites/3/2017/01/ICC-2017-Arbitration-and-2014-Mediation-Rules-english-version.pdf.pdf
#
Բաց նամակ Նիկոլ Փաշինյանին,
Նախևառաջ, ինչ տեխնիկական կոմպետենտություն դուք ունեք պարոն Փաշինյան Ամուլսարի նախագծի վերաբերյալ որևէ բան ասելու և որևէ որոշում կայացնելու համար, կարո՞ղ եք ինձ ասել:
Ամուլսարի մասին ձեր ուղիղ եթերը ապացուցեցին, որ այս ձեր հակահեղափոխական ապազգային ռեժիմը չի ծառայում Հայաստանի և ժողովրդի շահերին և դուք պետք է գնաք:
Եթե դուք չեք հասկանում Ամուլսարի նախագծի անդառնալի կործանարար երկարաժամկետ հետևանքների պարզ փաստերը, ապա չեք կարող հասկանալ Հայաստանի առջև ծառացած որևէ այլ ազգային խնդիր:
Դուք ցույց տվեցիք ձեր իրական հակահեղափոխական դեմքը, և բոլոր հայրենասեր հայերը պետք է համախմբվեն, ձեզ և ձեր ռեժիմին պատասխանատվության ենթարկեն ձեր հանցավոր որոշման համար:
Ոչինչ կա, որ մենք այժմ կարող ենք անել Հայաստանի համար, բացի իրական ժողովրդավարական իշխանություն հաստատելուց, բարձր որակավորում ունեցող հայրենասեր անհատներով, որը կարող է միավորել ժողովրդին և սկսել երկիրը կառուցել:
Պարոն Փաշինյան, ձեր թատերական ներկայացումները այլևս տեղ չունեն Հայաստանում:
Հարութ Բրոնոզյան
Քիմիական / բնապահպանական ճարտարագետ, MS