ԳԵՆԵՐԱԼ ՄԱՔՔԱՐԼԻ ԿԸ ՔՆՆԱՐԿԷ ՀԱՅԱՍՏԱՆ-ԱՐՑԱԽԻ ԼՐԱԳՐՈՂԱԿԱՆ ԱՌԱՔԵԼՈՒԹԻՒՆԸ

Խմբագրի նշում. Անցեալ շաբաթ լրագրող եւ ԱՄՆ բանակի գեներալ-մայոր (թոշակի անցած) Մարկ ՄաքՔարլին ներկայացուեցաւ USA Armenian Life TV հեռուստայայտագրով: Հեռուստահաղորդավար և գործակից լրագրող Աբօ Չաեարեան գեներալ-մայոր ՄաքՔարլիի հետ քննարկեց Արցախի եւ Հայաստանի մէջ լրագրողական վերջին առաքելութիւնը: Ստորեւ՝ կը ներկայացնենք զրոյցի պատճենը:

ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Բարեւ։ Անունս Աբօ Չափարեան է եւ ես USA Armenian Life ՀԱՅ ԿԵԱՆՔ շաբաթաթերթերու տպագիր եւ առցանց հրատարակութեանց հիմնադիր/գործադիր խմբագիրն եմ, ինչպէս նաեւ առցանց armenianlife.com-ի եւ USA Armenian Life FACEBOOK էջի, USA Armenian Life էլեկտրոնային տեղեկագրի (Էլեկտրոնային մասսայական բաշխումով կտ տարածուի) եւ AMGA ալիքով հեռարձակուող USA Armenian Life հեռուստածրագրի հաղորդավարը:
Անցեալ շաբաթ մենք աննա-խադէպ փորձառութիւնը ունեցանք USA Armenian Life եւ «Հայ Կեանք»ի լրագրողներու ընտանիքի մէջ, Հայ Կեանքի լրագրողական պատուիրակութեան առումով որ բաղկացած էր ինձմէ եւ Ամերիկեան Բանակի Գեներալ-մայոր (թոշակի անցած)/լրագրող եւ փաստաբան Մարք ՄԱՔՔԱՐԼԻ-է, Ամերիկեան Բանակի Գնդապետ (թոշակի ան-ցած), Ուելսլիի համալսարանի արտաքին եւ պաշտպանութեան քաղաքականութեան Փրօֆ. եւ լրագրող Ռապըրթ Քեսիտիէ եւ հոլիվուտեան նկարահանող եւ ֆոտոլրագրող Ահարոն ՄԱՔՔԱՐԼԻ-էն:

Այդպէս, ունէինք լրագրողներու խումբ մը, որ կը մեկնէր Հայաստան եւ յոյս ունենալով մուտք գործել Արցախի Հանրապետութիւն: Եւ մենք պէտք է նշենք, որ 2020-ի Աշնան 44-օրեայ պատերազմէ ետքը եւ Ռուս խաղաղապահ զօրքերու ժամանումէն ետք օտարերկրացի լրագրողներու թոյլտւութիւն չէր տրուեր մտնել Արցախ։ Անկեղծ ըսած՝ գացինք Հայաստան՝ յոյս ունենալով, որ կը ժամանենք նաեւ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտ: Մեր բարի եւ շնորհաբեր բախտէն , մեր լրագրողներու թիմը Չորեքշաբթի ժամանեց Ստեփանակերտ եւ հիմայ կը փափաքիմ գեներալ ՄԱՔՔԱՐԼԻ-ին հարցնելու իր տպաւորութիւններու եւ Արցախի Հանրապետութեան մէջ տեղի ունեցածի մասին:

ԳԵՆԵՐԱԼ ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Շնորհակալութիւն Աբօ։

Ինձ համար մեծ հաճոյք է, պէտք է ըսեմ, որ Ձեր հետ մասնակից եմ այս հեռուստահաղորդման Ձեր հեռուստադիտողներուն: Կը կարծեմ, որ ես իսկապէս պէտք է սկսիմ այնպէս, ինչպէս կ՛ըսուի՝ սկզբէն: Իմ առաջին ներգրաւուածութիւնը Հայաստանի հետ եւ Արցախի հակամարտութեան բարդութիւններու մէջ անշուշտ Հայաստան իր աջակցութիւնը ցուցաբերելով Արցախի պայքարի մէջ ընդդէմ՝ Ատրպէյճանի որ տեղի ունեցաւ 5 տարի առաջ երբ ինծի վիճակուեցաւ 2016 քառօրեայ պատերազմի ընթացքին այցելելու Արցախ:

Արցախի բանակը հակամարտութեան սրման հետ մէկտեղ: Եւ այն, ինչ ես տեսայ, ատրպէյճանցիներու կողմէ անօդաչու թռչող սարքերու օգտագործման սկիզբն էր: Իհարկէ, 2016 թուականին օգտագործուած անօդաչու թռչող սարքերը չեն օգտագործուած 2020 թուականին:

Բացի այդ, ես հնարաւորութիւն ունեցայ այցելելու Արցախ 2016 թուականի քառօրեայ պատերազմի ընթացքին եւ, փաստացի պատերազմի երկրորդ օրը՝ Հայաստանի Պաշտպանութեան Նախարարի աջակցութեամբ, կրցայ Երեւանէն տեղափոխուիլ Ստեփանակերտ, ըլլալով առաջնագծին մօտ, հնարաւորութիւն ունեցայ տեսնելու այդ զինուած հակամարտութիւնը: Եւ եկայ եզրակացութեան, թէ ինչ ձեւով ծագած է այդ հակամարտութիւնը: Ես տեսայ Արցախի եւ Հայաստանի զինւորներու հերոսական գործողութիւնները եւ զանոնք կը կոչենք՝ «Արցախի առիւծները»։ Անոնց քաջութիւնը երբեք չենք կրնար կասկածանքի տակ դնել:
Ես որոշ դժուարութիւններ տեսայ, թէ ինչպէս ժամանակակից պատերազմ կը մղուի եւ այդ մարտահրաւէրները որոնք կը վերաբերին այնպիսի կազմակերպչական խնդիրներու ինչպիսիք են ռազմակերպութիւն, Արցախի Բանակի մատակարարման շարունակում մինչ հակամարտութիւնը կը սաստկանար։

Եւ այն, ինչ ես տեսայ, այդ օգտագործման սկիզբն էր՝ անօդաչու թռչող սարքերու ազերիներու կողմէ: Իհարկէ, 2016 թուականին օգտագործուած անօդաչու թռչող սարքերը որեւէ կերպ համեմատելի չեն այն անօդաչու թռչող սարքերու մահասփռութեան որոնք այնքան կորուստներ պատճառեցին Հայաստանի եւ Արցախի զինւորներուն 44-օրեայ պատերազմին մէջ: Բայց ես տեսայ այն, ինչ կը մեկնաբանեմ եւ մտահոգութիւն յայտնեցի Արցախի բանակի եւ Հայոց բանակի երեց անդամներուն, որ սա նոր «տեխնոլոգիա» ճարտարարուեստ է։
Սա ժամանակակից ռազմարուեստ է եւ թէ լաւ գաղափար կ՛ըլլար, եթէ այս ղեկավարութիւնը կարողանար ուշադրութիւն կեդրոնացնել ժամանակակից ռազմարուեստի զարգացման վրայ։ Եւ թերացման պարագային կրնար կործանարար ըլլալ եթէ նոր պատերազմ ըլլար։

Հիմա տեղափոխուինք 2020 թուական, եւ մենք կը տեսնենք ռազմական թշնամութիւններու վերափրկնկում պատմական առումով. արդար պիտի ըլլար ըսել թէ 2020-ի Յուլիսի փոխհրաձգութիւնները պարզ առճակատումներ էին։

Եւ այն ժամանակուայ որոշ մտածմունքները, այն էր որ անոնք՝ 2016 -ի հակամարտութեան վերափրնկումն էր: Այդ փոխհրաձգութիւնները իրականութեան մէջ կը տեւէին մէկ օր կամ մէկուկէս օր, բաւական փոքր էին։
Բայց անոնք պէտք է ազդանշան ըլլային աշխարհով մէկ կամ առնուազն՝ Ստեփանակերտի եւ Երեւանի մէջ որ առաւելագոյնս պատրաստուէր այն գալիքին համար որ բանից դուրս եկաւ որ ծայրահեղ վտանգաւոր գոյութենական հակամարտութիւն էր 2020 թուականի Սեպտեմբերի սկզբներէն սկսեալ:
Ես շատ ցանկացած էի առաջ շարժուիլ 2020-ի՝ Սեպտեմբերին: Պատերազմի արագութեան պատճառով եւ Հայաստանի կողմէն օտարերկրացի լրագրողներու դէմ երկիր մուտքի արգէլքներու պատճառով մեր առաքելութիւնը այդ ժամանակ չիրականացաւ:

Բայց իմ հետագրգրութիւնը առաջ շարժուելու եւ փորձելու հասկնալ այս պատերազմը, դուրս գալ եւ խօսիլ այն մասին, ինչը մենք պէտք է անուանէինք «դասեր», որոնք կարելի էր քաղել, դասեր՝ որոնք կրնան նպաստել Արցախի եւ Հայաստանի միջազգային անվտանգութեան ամրապնդման:

Անոնք մնացին իմ միտքին մէջ։ Պատահական էր որ մենք երկուքս — ես եւ դուք, հաւաքուեցանք երեւի 3-4 ամիս առաջ եւ սկսանք քննարկել, թէ արդէօ՞ք հիմա հնարաւոր է կապի մէջ մտնել Հայաստանի եւ Արցախի հետ նպատակ ունենալով թիւ մէկ. հասկնալու թէ ի՞նչ տեղի ունեցած է, որքանով անոնք կրնային շարունակել հետաքննութիւնները, որոնք կը կատարուէին ամբողջ աշխարհով մէկ թէ «ի՞նչ տեղի ունեցաւ»:

Բայց մենք՝ լրագրողներս, կրնանք հնարաւորութիւն ունենալ մօտիկէն նայելու եւ շփուելու ե՛ւ Արցախի ե՛ւ Հայաստանի բարձրաստիճան ղեկավարներու հետ՝ իրականութեան մէջ մեր առաջ բերած որոշ կարեւոր հարցերու շուրջ: Ու ես եւ դուք հիմնականին մէջ այս ցուցակի ստեղծողներն ենք: Սա, իրոք, պատերազմէն անմիջապէս յետոյ Ձեր հեռուստաընկերութեան ուղարկուած մեծ հարցապնդումներու ալիքին արդիւնքն էր այն մասին, թէ ինչպէ՞ս Հայաստանը եւ ինչպէս Արցախը կը նախապատրաստուին եւ կը պահպանեն իրենց գերիշխանական ամբողջականութիւնը:

Այսպիսով, մենք բախտ ունեցանք եւ կրցանք առաջ շարժերու դէպի Ստեփանակերտ 10 օր առաջ եւ մուտք գործեցինք Ստեփանակերտ:

Եւ երբ ես կը մտածեմ, որ ես պէտք է թոյլ տամ, որ դուք դիմէք ինծի մի քանի հարցումներով, որովհետեւ ան կը ներառէ պատմութիւնը։ Անկէ յետոյ, թերեւս, մեր լրագրողական առաքելութեան ամենահետաքրքիրներէն մէկն էր, եւ դուք անդրադարձաք անոր, որովհետեւ ան այն կտորն էր, որ կը նկարագրէ այն եղելութիւնը թէ «դուք ինչպէ՞ս կրցաք առաջ շարժուիլ Երեւանէն Ստեփանակերտ» Սակայն ես Ձեզի թոյլ կուտամ որ այդ հարցումը տաք:

ԱԲՕ ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այո, մեր համայնքի բազմաթիւ անդամներու, ամերիկահայ համայնքի բազմաթիւ անդմաներու հարցումն էր, ինչպէս նաեւ Ամերիկեան հասարակութեան մէջ նոյնպէս՝ թէ՝ «Ինչպէս էր որ մեր խումբը կրցաւ ճեղքել պատնեշը, երբ իրականութեան մէջ CNN, The Guardian եւ համաշխարհային բազմաթիւ զայնգուածային լրատուամիջոցներու ներկայացուցիչներ չեն կրցած Արցախ մտնել 44-օրեայ պատերազմէն յետոյ:

Գեներալ ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Իմ կարծիքով, մենք ժամանեցինք եւ սկսանք մեր զրոյցները բարձրաստիճան պաշտօնատարներու հետ ե՛ւ Պաշտպանութեան Նախարարութեան ե՛ւ Արտաքին Գործերու նախարարութեան մէջ։ Եւ մենք յստակ եւ պարզ եղած ենք մեր առաջադրանքին մէջ: Եւ բանը այն էր որ մենք առաքելութիւն մը ունէինք։ Մենք կ՛ուզէինք ուսումնասիրութիւն եւ վերլուծաբանօրէն արժեքաւորում կատարէինք այն բանի մասին թէ ամիսներ առաջ ի՞նչ կատարուած էր զոր մենք պիտի կիսէինք , թէ ի՞նչ կրնար կատարուեր այդ ժամանակ եւ հետագային՝ Հայաստանին եւ Արցախին աջակցելու համար, մենք ի՞նչ կրնանք ընել անվտանգութեան պահպանման մէջ:

Եւ ես կը կարծեմ, որ այդ ուղերձը լաւապէս հնչեց եւ բարձրաստիճան պաշտօնատարներ մեր արժանահաւատութիւնը հաստատելէ յետոյ շատ կարեւոր էր, որ մենք այնտեղ ինչ-որ հանգիստի եւ զուարճութեան առաքելութեամբ չէինք գացած, այլ սա իսկապէս ռազմական գիտութիւններու, լրագրութեան եւ լրագրութեան ոլորտին մէջ իրական մասնագիտութիւն ունեցող անհատներու, իսկական լրագրողներու թիմ էր, ինչպէս նաեւ՝ վաւերագրական ֆիլմերու ստեղծման առումով:

Եւ մենք կը մտնենք այնտեղ, եւ մենք կը ստեղծենք դրական արդիւնք, որը կը ստեղծէ դրական անդրադարձ, ինչը լաւ կ՛ըլլայ Հայաստանի համար: Այսպիսով, ամեն ինչ կարծես թէ կը ստացւէր, երբեմն պարզ չէր, թէ ինչ տեղի կþունենար, բայց մինչ մենք դեռ երկիր մտնելէ առաջ, կը թուէր, որ մենք ոչ մէկ հնարաւորութիւն չենք ունենար մուտք գործելու Արցախ, եւ ես հիասթափուած էի, քանի որ այնտեղ եղած եմ 5 տարի առաջ:

Բայց երբ Երեւանի մէջ էին, եւ նորէն անոնց հետ, որոնք կրնային ազդել կառավարութեան վրայ, մենք գտանք միջոց մը… հարցազրոյց ունենալ նախագահ Հարութիւնեանի հետ, ինչը ամիսներ շարունակ չէր թոյլատրուած օտարերկրեայ լրագրողներու, գործնականին մէջ գրեթէ որեւէ մէկի նկատմամբ կիրառուող սահմանափակումներու պատճառով, բացառութեամբ այն դէպքի, երբ այդ անձը կամ քաղաքացին Հայաստանի կամ Արցախի քաղաքացի էր: Ոչ մէկը այդ չէր կրցած իրականացնել, բայց մեզի այդ հնարաւորութիւնը տրուեցաւ, եւ ես այսօր պէտք է այդ՝ յիշողութեանս մէջ պահեմ: Ես երբեք պիտի չի մոռնամ, որ մենք հասնանք այն բանի, ինչ՝ ոչ ոք չէ կրցած ընել եւ որպէս հետեւանք մենք խօսեցանք անվտանգութեան մասին եւ այդ անվտանգութեան պահպանման մասին Արցախի նախագահի հետ։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Կրնա՞ք կիսուիլ մեր հեռուստադիտողներու հետ ազգային անվտանգութեան հետ կապուած հիմնական շարք մը հարցերու մասին:
ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո, Աբօ, ես կը կարծեմ, որ մենք պէտք է այդ հարցերը ներկայացնենք ոչ թէ որպէս ակադեմական վարժութիւն, որովհետեւ հեռուստատեսութիւնը հիանալի բան է մարդկանց դիտելու հնարաւորութեան համար, եւ մենք պէտք է զայն դարձնենք հետաքրքրական: Այսպիսով, մենք պէտք է ըսենք, որ այն հարցումները, որոնք դուք եւ ես միասին աշխատած ենք, իրականութեան մէջ մեր սեփական ինքնատիպութեան արդիւնքը չեն, այլ այդ հարցերը ծագած են, որովհետեւ անոնք հիմնականին մէջ նոյն հարցերն էին, որոնք ձեր հեռուստադիտողներն ուղարկած էին ձեզի այդ 44-օրեայ պատերազմի ընթացքին, որտեղէն ալ մենք ունեցանք ոգեւորութեան այդ սկզբնական պոռթկումը եւ տեղեկացուեցաւ, որ Հայաստանն ու Արցախը հիանալի յաջողութեան կը հասնին։

Այնուհետեւ՝ հիասթափութիւնը, բայց անկեղծ ըսած այն տառապանքը, որը ծագեցաւ, երբ հասկացողութիւնը ծագեցաւ ազերիներու զուգաւորումը թուրքերու հետ այն դէպքին, երբ ԴԱԻՇ-ի ISIS-ի ահաբեկիչներու հետ միասին համախմբուեցան, Հայաստանի եւ Արցախի վրայ չափազանց մեծ ճնշում գործադրելու համար, ինչը յանգեցուց հրադադարի, ինչը շարունակական տարաձայնութիւններու տեղի կուտայ:

Ապա ուրեմն մենք ի՞նչպէս հասանք այդ հարցումներուն։ Մենք նստանք, գլուխ-գլքի դրինք եւ հաւանաբար ճիշտ ժամանակն է առաջ քաշելու այդ հարցումները կամ գոնէ բարձրաձայնել այդ հարցումները: Եւ առաջին հերթին այն հարցումները, որոնք մենք եւ ձեր ընթերցողները գրած ենք, կը վերաբերին ձեր ընթերցողներուն եւ USA Armenian Life TV-ին եւ անոնց, որոնք կը դիտեն Ձեր եւ ամբողջ աշխարհի հեռուստադիտողները հնարաւորութիւն ունին տեսնելու թէ Դուք ինչ կը կատարէք:

Հայկական սփիւռքը եւ անշուշտ, այստեղ՝ Ամերիկայի մէջ, մենք այդ սփիւռքի անբաժան մէկ մասնիկը կը կազմենք, եւ ամերիկահայ սփիւռքը մտահոգուած է Արցախի եւ Հայաստանի ազգային անվտանգութեան շարունակական սպառնալիքով:

Նախագահի առջեւ դրուած հարցը հետեւեալն էր. Նախ. Հարութիւնեան եւ Հայաստանի բարձրաստիճան պաշտօնատարներ, «Ճի՞շտ է այդ: Ամերիկահայ սփիւռքի անդամներուն մտահոգութիւնը Հայաստանի եւ Արցախի ազգային անվտանգութիւնը, միջազգային անվտանգութիւնը: Թէ՝ այս պէտք է, որ գոյութիւն ունենայ, կամ պարզապէս պէտք չէ գոյութիւն ունենայ, եւ որեւէ ուշադրութեան կամ մտահոգության արժանի պէտք չէ ըլլայ: Այսպիսով, այս առաջին հարցումն է:
Այդ հարցումը միանգամայն պատշաճ անդրադարձ ստեղծեց Արցախի նախագահէն եւ անոր պատասխանը պարզ էր՝ «ԱՅՈ»։

Սփիւռքը տեսակ մը անփոխարինելի զօրասիւն է, որն արտակարգ կարեւորութիւն ունի Հայաստանի եւ Արցախի ամբողջականութեան, տնտեսական յաջողութեան համար, եւ այժմ մենք կþըսենք, որ սփիւռքը նոյնպէս պէտք է մտահոգուի՝ որպէս անբաժան անդամը այն ջանքերուն որոնք կը միտին պահպանել այս երկու երկրներու անվտանգութիւնն ու ամբողջականութիւնը։

Այդ հարցումը միանգամայն պատշաճ անդրադարձ ստեղծեց Արցախի նախագահէն եւ անոր պատասխանը պարզ էր՝ «ԱՅՈ»։

Աբօ, շնորհակալութիւն, լուսանկարը հեռուստադիտողներու ուշադրութեան յանձնելու համար որովհետեւ ցոյց կուտայ Արցախի Նախագահ Յարութիւնեանին …

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այո, Արցախի նախագահ պարոն ԱՐԱՅԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆԵԱՆին կ՛ընկերակցի Նախագահական Գլխաւոր Խորհրդական/Յատուկ Յանձնարարութիւններով Դեսպան Գեներալ Ռուդի Հյուսնունց։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Իսկ ծայրահեղ ձախին՝ մեր խումբի կողքին կը տեսնենք գնդապետ Քեսիդիին, Ազգային ռազմավարական խորհրդատու, որ բարձր հեղինակութիւն ունեցող անձ է:

Ամերիկեան Բանակի Գնդապետ (թոշակի անցած), Ուելսլիի համալսարանի արտաքին եւ պաշտպանութեան քաղաքականութեան պրոֆեսոր եւ լրագրող Քեսիտիէ, Ձերին Ազնուութիւնը, ես՝ (թոշակի անցած գեներալ Մարկ ՄԱՔՔԱՐԼԻ-ն, փաստաբան եւ լրագրող) որ կանգնած ենք Արցախի նախագահի կողքին։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ նկարին մէջ մենք կը գտնուինք Նախագահական Գլխաւոր Խորհրդական/Յատուկ Յանձնարարութիւններով Դեսպան Գեներալ Ռուդի Հյուսնունցի գրասենեակին մէջ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Եւ պէտք է ըսեմ, որ գեներալ Հյուսնունցը վաստակաւոր անհատ է թէ՛ ռազմական, թէ՛ դիւանագիտական, թէ՛ նաեւ որպէս անհատ, որ նուիրուած է Արցախին եւ, իհարկէ, Հայաստանին:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այս մեր ժամանման առաջին օրն է, եւ մենք հետաքրքիր զրոյց ունեցանք մայրաքաղաք Ստեփանակերտի կեդրոնական հրապարակի մէջ Նախագահ Արայիկ Հարութիւնեանի նախագահական պալատի հարեւանութեամբ։
Գուցե մենք կրնանք կիսուիլ մեր հեռուստադիտողներու հետ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Եկէք ընենք այդ մէկը։ Շահեկան պիտի ըլլար։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ես կ՛ուզեմ մեր հեռուստադիտողներուն ըսել, որ մենք բաւականին կանուխ առթնցած էինք: Պէտք է որ առաւօտեան 6:30-ը կամ 7-ը ըլլար: Հրապարակը հիմնականին մէջ դատարկ էր, բացառութեամբ արցախցի տարեց զինւորի: Ան եւ իր մտերիմ ընկերը նախաճաշ կ՛ընէին: Եւ մենք սկսանք զրոյցը։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Քաղաքը նոր կ՛արթնննար։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո՛ այդպէս էր։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իմ անունը Աբօ Չափարեան է, ես USA Armenian Life շաբաթաթերթի տպագիր եւ առցանց հրատարակութեան հիմնադիր/գործադիր խմբագիրն եմ, ինչպէս նաեւ առցանց armenianlife.com-ի եւ USA Armenian Life Facebook էջի, USA Armenian Life էլեկտրոնային տեղեկագիր (Էլեկտրոնային բաշխում-eblast) եւ AMGA ալիքով հեռարձակուող USA Armenian Life հեռուստածրագրի հաղորդավարն եմ։

Մենք Լոս Անջելեսէն ենք: Ես կը գտնուիմ, Ամերիկեան բանակի գեներալ-մայոր թոշակի անցած Մարկ ՄԱՔՔԱՐԼԻ-ի ներկայութեամբ, որ այժմ փաստաբան է եւ՝ լրագրող: Ինչպէս կը տեսնէք, ասիկա Արցախի Հանրապետութեան մայրաքաղաքի գլխաւոր հրապարակն է, որ դիմակայած է 2020 աշնան 44-օրեայ պատերազմին։

Ինչպէս նկատեցիք, քաղաքը նոր է որ կը զարթնի:
|

Մենք երէկ երբ ժամանած էինք մայրաքաղաք Ստեփանակերտ՝ ժամը մօտ 5։30-ին, մենք նկատեցինք, որ քաղաքին մէջ աշխոյժ երթեւեկութիւն կայ, քանի որ Արցախի բազմաթիւ քաղաքացիներ կը շարժուին մեքենաներով եւ ոտքով: Այնպէս որ քաղաքն ու Արցախի Հանրապետութիւնը ինքնին ցոյց կուտան տոկունութեան նշաններ:

Հայ Դաւիթն ընդդէմ թուրք գողիաթին. պայքարը կը շարունակուի։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Գեներալ ՄԱՔՔԱՐԼԻ, ի՞նչ տպաւորութիւն ունիք Արցախի Հանրապետութիւն կատարած Ձեր այս այցէն:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Տպաւորուած եմ արցախցիներով, պատերազմի ընթացքին ցուցաբերած քաջութիւնով. տոկունութեամբ անոնց վերականգնողական ունակութեամբ, եւ Կովկասի մէջ աւելի լաւ ապագայի յոյսով:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք հանդիպումներ ունեցա՞ք մայրաքաղաքի մէջ քաղաքական եւ ռազմական ղեկավարներու հետ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Բազմաթիւ հանդիպումներ ունեցանք Արցախի ղեկավարներու եւ նախագահի հետ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ինչպէ՞ս անցաւ հանդիպումը նախագահ պարոն Արայիկ Հարութիւնեանի հետ.

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Պարոն Հարութիւնեան Արցախի համար նուիրեալ հայրէնասէր մըն է: Ան կը ղեկավարէ այս երկիրը եւ ոգեշնչող է: Եւ ունի աշխարհի աջակցութիւնը ԱՐՑԱԽԻ անվտանգութիւնը պահպանելու իր ջանքերու մէջ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք Արցախի Հանրապետութեան մէջ հի՞ւր էիք:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ . Ինծի համար միշտ պատիւ է որպէս հիւր հրաւիրուիլ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ո՞վ էր հիւրընկալողը:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ինչպէս դուք ըսիք «հիւր», ես կ՛առաջարկէի, որ մենք՝ որպէս լրագրողներ, առաջին պատասխանատւութիւնը կրէինք մեր հեռուստադիտողներու եւ ընթերցողներու առջեւ:

Մեզի հասանելի դարձան Արցախի նախագահն ու գլխաւոր ղեկավարութիւնը մեր հեղինակութեան շնորհիւ: Որպէս լրագրող, որպէս անհատներ, որոնք կը ձգտին ճշմարտութիւնն ըսել ամբողջ աշխարհին, եւ այս պարագային ճշմարտութիւնը ըսել Արցախի ժողովուրդի մասին:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Շնորհակալութիւն գեներալ: Աւարտելով մեր կարճատեւ այցը, ինծի համար յստակ դարձաւ որ ասիկա մարաթոնեան ճանապարհորդութիւն էր դէպի Արցախ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Մենք ունեցանք լաւ հատուած այն ամենի մասին որ մենք կ՛ընէինք Արցախի մայրաքաղք Ստեփանակերտի մէջ քանի մը օր առաջ: Կը կարծեմ, որ մենք պէտք է շարունակենք այն հարցումներով, որոնք ես եւ դուք առաջադրեցինք Արցախի, ինչպէս նաեւ Հայաստանի ղեկավարութեան: Եւ այսպէս՝ ըսինք ղեկավարութեան հարցում ներկայացնելով, «Ձեր տեսանկիւնէն, ինչպիսի՞ քայլեր պէտք է ձեռնարկուին կամ ձեռնարկուած են մինչեւ հիմա ղեկավարութեան կողմէ՝ պատերազմէն յետոյ Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան ամրապնդման համար»:

Մենք ստացած ենք տարբեր արձագանքներ: Նոյնիսկ այսօր վարչապետ Փաշինեանը խօսեցաւ այն մասին, թէ ինչպէս պիտի ուժեղացնեն Հայաստանի զինուժը, եւ ան կը հաստատէ անվտանգութեան յարաբերութիւններ այնտեղ գտնուող քանի մը երկրներու հետ, ինչպէս նաեւ Ռուսաստանի, որ կ՛ապահովէ Ստեփանակերտէն՝ Հայաստան մուտքի ճանապարհի սահմանային անվտանգութիւնը:

Բայց ղեկավարութեան տրուած ամենակարեւոր հարցումը…
Ձեր կարծիքով, ի՞նչ քայլեր պէտք է ձեռնարկուին այժմ՝ դէպի ապագայ նայելով, եւ ոչ հետադարձ հայացք գցենք խօսելով մեր կատարածներուն մասին «բրաւօ»ներ ստանալու համար, բայց յստակ պատասխանենք հարցումին թէ «ի՞նչ կարելի է ընել»:

Եւ որ ամենակարեւորը Սփիւռքի համար այն է, եթէ դուք սփիւռքին կը դիտէք որպէս ամենաուժեղ տարրերէն մէկը՝ ոչ միայն երկու երկրներու տնտեսութեան ներդրումներու, այլեւ մշակոյթի տարածման եւ հայրենիքի պահպանման, բայց ամենակարեւորը՝ այս երկու երկրներու ազգային պաշտպանութեան, հարցումն այն էր, թէ ՍՓԻՒՌՔը ի՞նչպէս կրնայ օգտակար ըլլալ: Եւ 44-օրեայ պատերազմի ընթացքին պատասխանը հետեւեալն էր՝ «գումար ուղարկեցէք»։

Անշուշտ, փողը շատ օգտակար է։… քանի որ ան կը գնէ ամեն ինչ, … սկսած ուտելիքներէ, մինչեւ գործիքները զոր կ՛օգտագործեն զինւորները՝ անօդաչու թռչող սարքեր եւ այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է պատերազմ վարելու համար, բայց կան այլ բաներ, որոնք կրնան կատարուիլ սփիւռքի կողմէ՝ ի աջակցութիւն հայրենիքի, եւ անոնք այն հարցումներն էին, որոնք մենք առաջ քաշեցինք, այնուհետեւ ըսինք, որ լաւ է, որ այստեղ որոշակիութիւն ստանան: Քանի մը երիտասարդ տղաներ եւ աղջիկներ՝ այստեղ Հարաւային Քալիֆոռնիոյ եւ Կլենտէյլի մէջ, որոնք ոտքի կանգնեցան եւ իրականութեան մէջ կամաւոր դարձան եւ մեկնեցան Երեւան՝ ինչ-որ կերպ աջակցութիւն ցուցաբերելու համար, եւ ատիկա կամաւորութեան հիման վրայ անհատներու արտայայտութիւնն էր: Սակայն հարցումը որ ղեկավարութեան առջեւ դրուեցաւ …

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք նկատի ունիք մարդասիրական ջոկատները…

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո, հումանիտար բրիգադները մարդասիրական ջոկատները,
Փաստացի հարցումը հետեւեալն էր ինչպէս որ մենք նախագահին՝ նախագահ Հարութիւնեանին ներկայացուցինք. «Արդէօ՞ք կը զօրակցիք ամերիկահայ սփիւռքին եւ այլոց մարդասիրական աջակցութեան ջոկատներուն, այլ անձինք, որոնք պատրաստ կ՛ըլլան զրօաշարժի ենթարկուելու Հայաստանի դէմ նշանակալի սպառնալիքի ժամանակ»։

Հումանիտար կազմակերպութիւն. Ասիկա նոյնպէս օգնութեան, ներառեալ աղէտներու օգնութեան մասին է: Ասիկա զուտ մարդասիրական օգնութիւն է, կառոյցի կազմակերպում, որպէսզի այս գիշեր կամ վաղը երեկոյեան ինչոր սխալ բան մը պատահի, երբ այս կազմակերպուած կարոյցը այս մարդասիրական աջակցութեան ջոկատները կրնան տեղափոխուիլ ՀԱՅԱՍՏԱՆ կամ Արցախ՝ 96 ժամուայ ընթացքին։

Եւ ատիկա հարցումներէն մէկն էր ու պատասխանը, իհարկէ, «Այո» եղաւ։ Բայց իհարկէ, ինչպէս որ կ՛ըսեն, սատանան մանրամասնութեան մէջն է, որովհետեւ, մէկ բան է գաղափար մը ծնիլ բայց բոլորովին ուրիշ բան երբ կը փարձես գործադրել զայն։ Սակայն մինչ մենք կը սկսինք զրուցել այս մասին, ինչպէս Ձեր բարձրորակ լրատուամիջոցը կը զօրակցի Ամերիկեան Հայկական Ազգային Անվտանգութեան Հիմնարկութեան (American Armenian National Security Institute—AANSI) որ տեսակ մը ռամագիտական մտքի կեդրոն մըն է, որ կը կեդրոնանայ մանրակրկիտօրէն այն միջոցառումներու եւ այն ջանքերու վրայ, որոնք կրնան ձեռնարկուիլ Արցախի եւ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ կողմէն‘ ճգնաժամի պայմաններու մէջ երկրի անվտանգութիւնը ուժեղացնելու համար։ AANSI հապաւումն կազմակերպութեան անունին որ մարդասիրական աջակցութեան ջոկատը միաւորելու համար անհրաժեշտ մանրամասներուն կրնայ ուշադրութիւն դարձնել։
Ատիկա իր նպատակներէն մէկն է, որ դուք ունիք։ Աբօ, ես չեմ կարող բաւականաչափ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզի, Ձեր եռանդուն աջակցութեան համար:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ինծի համար գերագոյն հաժոյք ու պատիւ է, գեներալ ՄաքՔարլի:
Երբ մենք Արցախէն վերադարձանք ու հասանք Հայաստան, Դուք շարք մը հուզիչ այցելութիւններ կատարեցիք Հայոց Ցեղասպանութեան Յուշահամալիր, Եռաբլուր Հայկական Զինւորական Գերեզմանատուն, Հայկական Ռազմական Թանգարան, նահատակուած զինւորներու ընտանիքներու եւ Երեւանի Սբ. Սարգիս Տաճառը։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ես կը խորհիմ թէ, պարտադիր է անոնց համար, որոնք ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ որպէս ժողովրդավարութեան միջնաբերդ կը գնահատեն, հանդիսաւոր կերպով այցելել Ցեղասպանութեան Յուշարձան բոլոր անոց համար որոնք 1915-1923թթ. Հայոց ցեղասպանութեան հետեւանքով՝ թանկ գին վճարած են իրենց կեանքի գնով, իրենց ընտանիքներու կորուստի գնով եւ ամեն ինչի գնով որոնց վրայ անոնք կը գուրգուրային:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այժմ յաջորդ լուսանկարը$ Գեներալ ՄաքՔարլի կը գտնուի Սուրբ Սարգիս Հայ Առաքելական Ակեղեցին է Երեւանի մէջ։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Որպէս զինւոր, մենք ակնածանքով դիտեցինք անոնց, որոնք գերագոյն զոհաբերութիւնը մատուցած են՝ ի պաշտպանութիւն ազատութեան։ Այնպէս որ այն մոմերէն իւրաքանչիւրը, որ ես դրի խորանին առջեւ այն տղամարդ եւ կին զինորներուն համար են որոնք վերջին 44֊օրեայ պատերազմին, Առաջին Անկախութեան Պատերազմին եւ քառօրեայ պատերազմին եւ մնացած բոլոր հակամարտութիւններուն, յայտնուեցան որպէս Հայաստանը պաշտպանողներ յօգուտ ազգային իքնութեան պահպանման։ Ասիկա շատ ակնածանքային պահ է, որ միակ խորքային շարժումն է, եւ սա, անշուշտ, կ՛արտազօլայ այն զգացմունները, որոնք ես ունեցած եմ՝ իմ փոքրիկ աղօթքն կատարած ժամանակ:

Շնորհակալութիւն ըսի եւ աղօթքներս ներկայացուցի գերագոյն զոհողութիւնը կատարածներու հոգիներուն համար:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ լուսանկարը

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այս մէկը, ինչպէս կը տեսնէք մեր լրագրողական առաքելութեան անդամ, գնդապետ Քեսիտին, այնուհետեւ մէկ այլ հայ հերոս՝ գեներալ Գագիկ Մելքոնեանը, որ իմ կողքին կանգնած էր, որ Պաշտպանութեան Փոխ-Նախարար էր 90-ականներուն: Անիկա տակաւին ակտիւօրէն ներգրաւուած է հայ քաղաքացիական գործունէութեան մէջ՝ որպէս Խորհրդարանի Պատգամաւոր, եւ ան զգալիօրէն նպաստեց մեր առաքելութեան յաջողութեան, մեզ խորհուրդ տալով եւ աջակցութիւն ցուցաբերելով, իսկ միւս լաւ ընկերները եղած են անոնք, որոնք սերտօրէն կապուած են առաքելութեան աջակցութեան հետ, կապուած գեներալ Մելքոնեանի հետ։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իսկ միւսը գեներալը, գեներալ Մելքոնեանի կողքին՝ գեներալ Սամովել Բաբայանն է՝ Արցախի Պաշտպանութեան Բանակի Հիմնադիրը։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ան Շուշիի ազատագրման հերոսն էր մի քանի հերոսներու հետ միասին, առաջնորդ, որ ռազմական առաջնորդ է բառին ամբողջական հասկացութեամբ: Մենք շարք մը արտասովոր զրոյցներ ունեցանք, եւ ան իսկական ուսումնասիրութիւն կատարած էր վերջին 44-օրեայ պատերազմի ժամանակ եւ իր սեփական տեսակէտներն արտայայտեց կատարուածի եւ այն, ինչ կարող է լինել ապագային, եթէ Ադրբեջանի կամ իր զինակիցները որեւէ փորձ կատարեն, եթէ անոնք նորէն ներխուժեն Արցախի եւ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ինքնիշխան Հանրապետութիւններ, այնպէս որ ան ինծի համար հսկայական հերոս է:
ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իսկ գեներալ Բաբայանի կողքին է Տիգրան Մեծ զորախմբի հրամանատար Վովան Առաքելեանը, ան ծառայած է Արցախեան առաջին պատերազմի ազատագրման եւ միւս պատերազմներու ժամանակ։ Նոյնպէս ծառայած են Արմա Մուղդուսեան եւ լուսանկարի ամենաաջ կողմը պարոն Մէջլումն է: Յաջորդ լուսանկարը,

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Յաջորդ լուսանկարն, իհարկէ, ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ արձանն է: Ցանկացած մարդ, ով հնարաւորութիւն ունի այցելել Երեւան, պէտք է հետամուտ ըլլայ տեսնելու ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ յաղթական էութիւնը։ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ յաղթող ազգ է, հպարտ անհատականութեամբ ժողովուրդ եւ տղամարդ եւ կին անհատականութիւններ: Յուշասրձանը կը գտնուի բլուրի մը վրայ։ Հիանալի տուրիստական վայր է:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ լուսանկարին մէջ մենք կը տեսնենք ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ 30:32 արձանի համալիրը, որտեղ տեղակայուած է ռազմական թանգարանը:
ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո, իսկապէս հետաքրքիրն այն է, եւ ես պէտք է ըսեմ ձեզի, եւ ես մի տեսակ հպարտացայ անորմով, որովհետեւ, Աբօ, դուք բազմիցս եղած էք Հայաստան սակայն տեղեակ չէք եղած $$$

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. այո, ես բազմիցս եղած եմ ՀԱՅԱՍՏԱՆ, սակայն մինչեւ ձեր գալը չէի գիտեր, ու ոչ ոք ինձ չէ ըսած, որ հրաշալի եւ տպաւորիչ թանգարան մը կայ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ես շատ հպարտ կը զգամ Ձեզի ըսելով, որ համալիրի ներսում ռազմական թանգարան կայ:
Աբօ Չափարեան- Ես կ՛ուզ եմ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզի:
Հիմա, եկէք նայենք յաջորդ լուսանկարին:

Մենք երէկ երբ ժամանած էինք մայրաքաղաք Ստեփանակերտ՝ ժամը մօտ 5։30-ին, մենք նկատեցինք, որ քաղաքին մէջ աշխոյժ երթեւեկութիւն կայ, քանի որ Արցախի բազմաթիւ քաղաքացիներ կը շարժուին մեքենաներով եւ ոտքով: Այնպէս որ քաղաքն ու Արցախի Հանրապետութիւնը ինքնին ցոյց կուտան տոկունութեան նշաններ:

Հայ Դաւիթն ընդդէմ թուրք գողիաթին. պայքարը կը շարունակուի։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Գեներալ ՄԱՔՔԱՐԼԻ, ի՞նչ տպաւորութիւն ունիք Արցախի Հանրապետութիւն կատարած Ձեր այս այցէն:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Տպաւորուած եմ արցախցիներով, պատերազմի ընթացքին ցուցաբերած քաջութիւնով. տոկունութեամբ անոնց վերականգնողական ունակութեամբ, եւ Կովկասի մէջ աւելի լաւ ապագայի յոյսով:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք հանդիպումներ ունեցա՞ք մայրաքաղաքի մէջ քաղաքական եւ ռազմական ղեկավարներու հետ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Բազմաթիւ հանդիպումներ ունեցանք Արցախի ղեկավարներու եւ նախագահի հետ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ինչպէ՞ս անցաւ հանդիպումը նախագահ պարոն Արայիկ Հարութիւնեանի հետ.

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Պարոն Հարութիւնեան Արցախի համար նուիրեալ հայրէնասէր մըն է: Ան կը ղեկավարէ այս երկիրը եւ ոգեշնչող է: Եւ ունի աշխարհի աջակցութիւնը ԱՐՑԱԽԻ անվտանգութիւնը պահպանելու իր ջանքերու մէջ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք Արցախի Հանրապետութեան մէջ հի՞ւր էիք:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ . Ինծի համար միշտ պատիւ է որպէս հիւր հրաւիրուիլ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ո՞վ էր հիւրընկալողը:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ինչպէս դուք ըսիք «հիւր», ես կ՛առաջարկէի, որ մենք՝ որպէս լրագրողներ, առաջին պատասխանատւութիւնը կրէինք մեր հեռուստադիտողներու եւ ընթերցողներու առջեւ:

Մեզի հասանելի դարձան Արցախի նախագահն ու գլխաւոր ղեկավարութիւնը մեր հեղինակութեան շնորհիւ: Որպէս լրագրող, որպէս անհատներ, որոնք կը ձգտին ճշմարտութիւնն ըսել ամբողջ աշխարհին, եւ այս պարագային ճշմարտութիւնը ըսել Արցախի ժողովուրդի մասին:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Շնորհակալութիւն գեներալ: Աւարտելով մեր կարճատեւ այցը, ինծի համար յստակ դարձաւ որ ասիկա մարաթոնեան ճանապարհորդութիւն էր դէպի Արցախ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Մենք ունեցանք լաւ հատուած այն ամենի մասին որ մենք կ՛ընէինք Արցախի մայրաքաղք Ստեփանակերտի մէջ քանի մը օր առաջ: Կը կարծեմ, որ մենք պէտք է շարունակենք այն հարցումներով, որոնք ես եւ դուք առաջադրեցինք Արցախի, ինչպէս նաեւ Հայաստանի ղեկավարութեան: Եւ այսպէս՝ ըսինք ղեկավարութեան հարցում ներկայացնելով, «Ձեր տեսանկիւնէն, ինչպիսի՞ քայլեր պէտք է ձեռնարկուին կամ ձեռնարկուած են մինչեւ հիմա ղեկավարութեան կողմէ՝ պատերազմէն յետոյ Հայաստանի եւ Արցախի անվտանգութեան ամրապնդման համար»:

Մենք ստացած ենք տարբեր արձագանքներ: Նոյնիսկ այսօր վարչապետ Փաշինեանը խօսեցաւ այն մասին, թէ ինչպէս պիտի ուժեղացնեն Հայաստանի զինուժը, եւ ան կը հաստատէ անվտանգութեան յարաբերութիւններ այնտեղ գտնուող քանի մը երկրներու հետ, ինչպէս նաեւ Ռուսաստանի, որ կ՛ապահովէ Ստեփանակերտէն՝ Հայաստան մուտքի ճանապարհի սահմանային անվտանգութիւնը:

Բայց ղեկավարութեան տրուած ամենակարեւոր հարցումը…
Ձեր կարծիքով, ի՞նչ քայլեր պէտք է ձեռնարկուին այժմ՝ դէպի ապագայ նայելով, եւ ոչ հետադարձ հայացք գցենք խօսելով մեր կատարածներուն մասին «բրաւօ»ներ ստանալու համար, բայց յստակ պատասխանենք հարցումին թէ «ի՞նչ կարելի է ընել»:

Եւ որ ամենակարեւորը Սփիւռքի համար այն է, եթէ դուք սփիւռքին կը դիտէք որպէս ամենաուժեղ տարրերէն մէկը՝ ոչ միայն երկու երկրներու տնտեսութեան ներդրումներու, այլեւ մշակոյթի տարածման եւ հայրենիքի պահպանման, բայց ամենակարեւորը՝ այս երկու երկրներու ազգային պաշտպանութեան, հարցումն այն էր, թէ ՍՓԻՒՌՔը ի՞նչպէս կրնայ օգտակար ըլլալ: Եւ 44-օրեայ պատերազմի ընթացքին պատասխանը հետեւեալն էր՝ «գումար ուղարկեցէք»։

Անշուշտ, փողը շատ օգտակար է։… քանի որ ան կը գնէ ամեն ինչ, … սկսած ուտելիքներէ, մինչեւ գործիքները զոր կ՛օգտագործեն զինւորները՝ անօդաչու թռչող սարքեր եւ այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է պատերազմ վարելու համար, բայց կան այլ բաներ, որոնք կրնան կատարուիլ սփիւռքի կողմէ՝ ի աջակցութիւն հայրենիքի, եւ անոնք այն հարցումներն էին, որոնք մենք առաջ քաշեցինք, այնուհետեւ ըսինք, որ լաւ է, որ այստեղ որոշակիութիւն ստանան: Քանի մը երիտասարդ տղաներ եւ աղջիկներ՝ այստեղ Հարաւային Քալիֆոռնիոյ եւ Կլենտէյլի մէջ, որոնք ոտքի կանգնեցան եւ իրականութեան մէջ կամաւոր դարձան եւ մեկնեցան Երեւան՝ ինչ-որ կերպ աջակցութիւն ցուցաբերելու համար, եւ ատիկա կամաւորութեան հիման վրայ անհատներու արտայայտութիւնն էր: Սակայն հարցումը որ ղեկավարութեան առջեւ դրուեցաւ …

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Դուք նկատի ունիք մարդասիրական ջոկատները…

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո, հումանիտար բրիգադները մարդասիրական ջոկատները,
Փաստացի հարցումը հետեւեալն էր ինչպէս որ մենք նախագահին՝ նախագահ Հարութիւնեանին ներկայացուցինք. «Արդէօ՞ք կը զօրակցիք ամերիկահայ սփիւռքին եւ այլոց մարդասիրական աջակցութեան ջոկատներուն, այլ անձինք, որոնք պատրաստ կ՛ըլլան զրօաշարժի ենթարկուելու Հայաստանի դէմ նշանակալի սպառնալիքի ժամանակ»։

Հումանիտար կազմակերպութիւն. Ասիկա նոյնպէս օգնութեան, ներառեալ աղէտներու օգնութեան մասին է: Ասիկա զուտ մարդասիրական օգնութիւն է, կառոյցի կազմակերպում, որպէսզի այս գիշեր կամ վաղը երեկոյեան ինչոր սխալ բան մը պատահի, երբ այս կազմակերպուած կարոյցը այս մարդասիրական աջակցութեան ջոկատները կրնան տեղափոխուիլ ՀԱՅԱՍՏԱՆ կամ Արցախ՝ 96 ժամուայ ընթացքին։

Եւ ատիկա հարցումներէն մէկն էր ու պատասխանը, իհարկէ, «Այո» եղաւ։ Բայց իհարկէ, ինչպէս որ կ՛ըսեն, սատանան մանրամասնութեան մէջն է, որովհետեւ, մէկ բան է գաղափար մը ծնիլ բայց բոլորովին ուրիշ բան երբ կը փարձես գործադրել զայն։ Սակայն մինչ մենք կը սկսինք զրուցել այս մասին, ինչպէս Ձեր բարձրորակ լրատուամիջոցը կը զօրակցի Ամերիկեան Հայկական Ազգային Անվտանգութեան Հիմնարկութեան (American Armenian National Security Institute—AANSI) որ տեսակ մը ռամագիտական մտքի կեդրոն մըն է, որ կը կեդրոնանայ մանրակրկիտօրէն այն միջոցառումներու եւ այն ջանքերու վրայ, որոնք կրնան ձեռնարկուիլ Արցախի եւ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ կողմէն‘ ճգնաժամի պայմաններու մէջ երկրի անվտանգութիւնը ուժեղացնելու համար։ AANSI հապաւումն կազմակերպութեան անունին որ մարդասիրական աջակցութեան ջոկատը միաւորելու համար անհրաժեշտ մանրամասներուն կրնայ ուշադրութիւն դարձնել։
Ատիկա իր նպատակներէն մէկն է, որ դուք ունիք։ Աբօ, ես չեմ կարող բաւականաչափ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզի, Ձեր եռանդուն աջակցութեան համար:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ինծի համար գերագոյն հաժոյք ու պատիւ է, գեներալ ՄաքՔարլի:
Երբ մենք Արցախէն վերադարձանք ու հասանք Հայաստան, Դուք շարք մը հուզիչ այցելութիւններ կատարեցիք Հայոց Ցեղասպանութեան Յուշահամալիր, Եռաբլուր Հայկական Զինւորական Գերեզմանատուն, Հայկական Ռազմական Թանգարան, նահատակուած զինւորներու ընտանիքներու եւ Երեւանի Սբ. Սարգիս Տաճառը։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ես կը խորհիմ թէ, պարտադիր է անոնց համար, որոնք ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ որպէս ժողովրդավարութեան միջնաբերդ կը գնահատեն, հանդիսաւոր կերպով այցելել Ցեղասպանութեան Յուշարձան բոլոր անոց համար որոնք 1915-1923թթ. Հայոց ցեղասպանութեան հետեւանքով՝ թանկ գին վճարած են իրենց կեանքի գնով, իրենց ընտանիքներու կորուստի գնով եւ ամեն ինչի գնով որոնց վրայ անոնք կը գուրգուրային:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Այժմ յաջորդ լուսանկարը$ Գեներալ ՄաքՔարլի կը գտնուի Սուրբ Սարգիս Հայ Առաքելական Ակեղեցին է Երեւանի մէջ։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Որպէս զինւոր, մենք ակնածանքով դիտեցինք անոնց, որոնք գերագոյն զոհաբերութիւնը մատուցած են՝ ի պաշտպանութիւն ազատութեան։ Այնպէս որ այն մոմերէն իւրաքանչիւրը, որ ես դրի խորանին առջեւ այն տղամարդ եւ կին զինորներուն համար են որոնք վերջին 44֊օրեայ պատերազմին, Առաջին Անկախութեան Պատերազմին եւ քառօրեայ պատերազմին եւ մնացած բոլոր հակամարտութիւններուն, յայտնուեցան որպէս Հայաստանը պաշտպանողներ յօգուտ ազգային իքնութեան պահպանման։ Ասիկա շատ ակնածանքային պահ է, որ միակ խորքային շարժումն է, եւ սա, անշուշտ, կ՛արտազօլայ այն զգացմունները, որոնք ես ունեցած եմ՝ իմ փոքրիկ աղօթքն կատարած ժամանակ:

Շնորհակալութիւն ըսի եւ աղօթքներս ներկայացուցի գերագոյն զոհողութիւնը կատարածներու հոգիներուն համար:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ լուսանկարը

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այս մէկը, ինչպէս կը տեսնէք մեր լրագրողական առաքելութեան անդամ, գնդապետ Քեսիտին, այնուհետեւ մէկ այլ հայ հերոս՝ գեներալ Գագիկ Մելքոնեանը, որ իմ կողքին կանգնած էր, որ Պաշտպանութեան Փոխ-Նախարար էր 90-ականներուն: Անիկա տակաւին ակտիւօրէն ներգրաւուած է հայ քաղաքացիական գործունէութեան մէջ՝ որպէս Խորհրդարանի Պատգամաւոր, եւ ան զգալիօրէն նպաստեց մեր առաքելութեան յաջողութեան, մեզ խորհուրդ տալով եւ աջակցութիւն ցուցաբերելով, իսկ միւս լաւ ընկերները եղած են անոնք, որոնք սերտօրէն կապուած են առաքելութեան աջակցութեան հետ, կապուած գեներալ Մելքոնեանի հետ։

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իսկ միւսը գեներալը, գեներալ Մելքոնեանի կողքին՝ գեներալ Սամովել Բաբայանն է՝ Արցախի Պաշտպանութեան Բանակի Հիմնադիրը։

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ան Շուշիի ազատագրման հերոսն էր մի քանի հերոսներու հետ միասին, առաջնորդ, որ ռազմական առաջնորդ է բառին ամբողջական հասկացութեամբ: Մենք շարք մը արտասովոր զրոյցներ ունեցանք, եւ ան իսկական ուսումնասիրութիւն կատարած էր վերջին 44-օրեայ պատերազմի ժամանակ եւ իր սեփական տեսակէտներն արտայայտեց կատարուածի եւ այն, ինչ կարող է լինել ապագային, եթէ Ադրբեջանի կամ իր զինակիցները որեւէ փորձ կատարեն, եթէ անոնք նորէն ներխուժեն Արցախի եւ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ինքնիշխան Հանրապետութիւններ, այնպէս որ ան ինծի համար հսկայական հերոս է:
ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Իսկ գեներալ Բաբայանի կողքին է Տիգրան Մեծ զորախմբի հրամանատար Վովան Առաքելեանը, ան ծառայած է Արցախեան առաջին պատերազմի ազատագրման եւ միւս պատերազմներու ժամանակ։ Նոյնպէս ծառայած են Արմա Մուղդուսեան եւ լուսանկարի ամենաաջ կողմը պարոն Մէջլումն է: Յաջորդ լուսանկարը,

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Յաջորդ լուսանկարն, իհարկէ, ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ արձանն է: Ցանկացած մարդ, ով հնարաւորութիւն ունի այցելել Երեւան, պէտք է հետամուտ ըլլայ տեսնելու ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ յաղթական էութիւնը։ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ յաղթող ազգ է, հպարտ անհատականութեամբ ժողովուրդ եւ տղամարդ եւ կին անհատականութիւններ: Յուշասրձանը կը գտնուի բլուրի մը վրայ։ Հիանալի տուրիստական վայր է:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ լուսանկարին մէջ մենք կը տեսնենք ՄԱՅՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ 30:32 արձանի համալիրը, որտեղ տեղակայուած է ռազմական թանգարանը:
ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Այո, իսկապէս հետաքրքիրն այն է, եւ ես պէտք է ըսեմ ձեզի, եւ ես մի տեսակ հպարտացայ անորմով, որովհետեւ, Աբօ, դուք բազմիցս եղած էք Հայաստան սակայն տեղեակ չէք եղած $$$

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. այո, ես բազմիցս եղած եմ ՀԱՅԱՍՏԱՆ, սակայն մինչեւ ձեր գալը չէի գիտեր, ու ոչ ոք ինձ չէ ըսած, որ հրաշալի եւ տպաւորիչ թանգարան մը կայ:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ես շատ հպարտ կը զգամ Ձեզի ըսելով, որ համալիրի ներսում ռազմական թանգարան կայ:
Աբօ Չափարեան- Ես կ՛ուզ եմ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզի:
Հիմա, եկէք նայենք յաջորդ լուսանկարին:

– Ես կ՛ուզ եմ շնորհակալութիւն յայտնել ձեզի:
Հիմա, եկէք նայենք յաջորդ լուսանկարին:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ասիկա այնքան հետաքրքրական է ռազմական մասնագէտներու համար, քանի որ սա այն է, ինչ մենք կ՛անուանենք «աւազային քարտեզ»: Եւ ատիկա կուտայ «մանեւրման» գաղափար, քանի որ ան կ՛արտացօլայ Անկախութեան Առաջին Պատերազմը, բայց նոյնքան արժեքաւոր էր, նոյն սեղանն ինքնին հաւասարապէս արժեքաւոր էր, որովհետեւ ես կրնայի ժամեր դիտել զայն՝ սկսելու համար վերլուծել այն, ինչ տեղի ունեցաւ 44-օրեայ պատերազմի որ վերջերս աւարտեցաւ: Ուստի ես բաւականին ժամանակ եմ անցկացնում այստեղ, յուսալով, որ ատիկա շատ անհանգստացնող չէր թանգարանի համար, քանի որ ես կը շարունակէի նայիլ «աւազի քարտեզի» սեղանին, բայց ան, ի վերջոյ, հասկացաւ, որ գլխաւոր սպայի մը համար ատիկա այն է, ինչ մենք կ՛օգտագործենք ամերիկեան բանակի մէջ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Ընդհակառակը, ան գնահատեց ձեր ներկայութիւնը:
Հիմա, եկէք նայինք յաջորդ լուսանկարին:

ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Ասոնք այն լուսանկարներն են, որոնք այդքան մեծ ներդրում ունեցած են ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ եւ Արցախի պաշտպանութեան գործին մէջ։

Մենք կը դիտենք այդ ղեկավարներու լուսանկարները յատկապէս անկախութեան պատերազմի ժամանակ, եւ ես կը խորհէի, որ օգտակար դարձան պատերազմի մասին իմ պատկերացումներն ընդլայնելու համար‘ կատարելով այդ լուսանկարներու ուսումնասիրութիւնը:
ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Յաջորդ լուսանկարը:
ՄԱՔՔԱՐԼԻ. Դարձեալ՝ ասիկա լուսանկար մըն է անոնց մասին- կանայք եւ տղամարդիկ՝ որոնք կատարած են գերագոյն զոհաբութիւնը, եւ դա՝ անկախութեան պատերազմի ժամանակ:

ՉԱՓԱՐԵԱՆ. Գեներալ ՄԱՔՔԱՐԼԻ, Ես մեծագոյն հաճոյք եւ պատիւն ունիմ դէպի Հայաստան եւ Արցախ լրագրողական առաքելութեան պատուիրակութեան մաս կազմելու համար։

Եւ ես կը ցանկանայի տեղեկացնել մեր ընթերցողներուն եւ հեռուստադիտողներուն, որ այս խօսակցութիւնը պիտի շարունակուի Ամերիկեան Բանակի Գեներալ-մայոր (թոշակի անցած)/լրագրող Մարք ՄԱՔՔԱՐԼԻի, ԱՄՆ Ամերիկեան Բանակի Գնդապետ (թոշակի անցած), Ուելսլիի համալսարանի արտաքին եւ պաշտպանութեան քաղաքականութեան պրոֆեսոր եւ լրագրող Ռապըրթ Քեսիտիի եւ հոլիվուտեան նկարահանող եւ ֆոտոլրագրող Աարոն
ՄԱՔՔԱՐԼԻի հետ, որոնք տեղեկատւութեան, պատկերներու եւ տեսանիւթերու խոշոր հարստութիւն մը բերած են եւ ես անհամբերութեամբ կը պատրաստուիմ մօտ ապագային Ձեր հետ կիսելու համար: Շնորհակալ եմ։