Գրեց՝ Ռուբէն Յովակիմեան
(Սեն Ռաֆայել)
«Կրօնի ազատութիւնը ստրկացման ազատութիւն է: Մանուկներուն ուղեղները լուալու ազատութիւնը մարդկութեան հանդէպ ոճրագործութիւն»:
Արա Պալիոզեան:
Մեր սիրելի երկրում տիրող մթնոլորտը՝ քաղաքական, տնտեսական, մշակութային, կրթական, կրօնական, առօրեայ մարդկային յարաբերութիւնների եւ կենսական շատ ոլորտներում նման է «Կապհարնաումի»: Կատարեալ է իրար հանդէպ անմիտ ժխտողակա-նութիւնը: Մտքերի փոխանակումը յաճախ ծայրայեղական է իրար չլսել-չհասկանալու սկզբունքով հեռու քաղաքակիրթ բանականութիւնից՝ երբեմն անտեղեակ իրողութիւնների ճշմարտութիւնից: Պետական մտածելակերպը բացակայ է, երկրի գերագոյն շահերի պաշտպանման կամ նոյնիսկ անվտանգութեան հոգեբանութիւնը մոռացութեան է մատնւում, բացառուած չէ, որ այդ լինում է պաշտօնական որեւէ անձի կամ կլանային միջամտութեան պատճառով, մինչեւ իսկ լայնատարած տխմարութեան ներ կայութեամբ: Ազերի ճիւաղների անընդմէջ յարձակումները սահմանի տարածքում՝ մեր մարտիկների կորուստները անպակաս են, որի կողքին անիմաստ ու կուրօրէն ինքնաոչնչացման քայլերը պակաս չեն: Ցաւով կարդացի 10-11-22 «ՊԱՅՔԱՐ»-ի մէջ, սրատես շարքային մի խումբ կուսակցականների արցունքով գրուած ողբալի գոյժկոչը՝ «…Այսօր մեռած է Դաշնակցութեան գաղափարախօսութիւնը, մեռած է ազգային պետութիւն կառուցելու անոր նպատակը։ Ամբողջ աշխարհի շարքերով մէկ վերածուած ենք պարզապէս Քոչարեանի խաղալիքին, որպէսզի ան իր հաշիւները մաքրէ Փաշինեանին հետ եւ բանտէն դուրս մնայ։ Այսօր (ՀՅԴ) Հայաստանի Գերագոյն Մարմինը դարձած է Քոչարեանի պոչ…»: Մեկնաբանութեան կարիք չկայ: Ինչ ասուած է մի կուսակցութեան վերաբերեալ՝ ճիշտ է նաեւ միւսների համար, ներառեալ մեր հոգեւորական բարձ-րաստիճան դասից ոմանց համար, որ աննկատ չի կարող մնալ եւ մարդիկ երբեմն լռում են, բայց ասել չէ որ չեն հասկանում երեւոյթների իրական պատկերը, որի պարզ ապացոյցն է ցոյցերին չմասնակցելը, եւ շատերն են հարց տալիս, թէ՛ որքա՞ն կարող է տեւել հայհոյանքների եւ անկիրթ՝ տխմարութեանը գերազանցող ելոյթներում հնչող իշխանափոխութեան կարգախօսերը, որ յանգերգ դարձած մեզ զօրեցնող պարագայ չեն՝ ուղղակի հասանելի են Ալիեւին եւ շրջապատին՝ հո՛ւսկ կրակոցները մեր դիրքերի ուղղութեամբ շարունակում են զոհեր տալ, իսկ զաւթիչ բնոյթի կոչերը աւելի լայնածաւալ են դառնում: Ի մէջ այլոց ցաւով պէտք է նշել, որ դարաւոր փորձառութիւն ունեցող «Ասպարէզ»-ի տիտղոսաւոր յօդուածագիր Մահսերեճեանը (մինչ այսօր բարեկիրթ մտաւորականի կարծիք ունեի) իր բարձունքից իջնելով գործածում է ցոյցերում լսուող «վարչապետ կոչեցեալ» բառապաշարը, որ անվայել է, թէ՛ հեղինակի, թէ՛ մանաւանդ երկրի բարձրագոյն մարմնի նկատմամբ, ինչ որ լինի անձի անհատականութիւնը եւ մեր ճաշակով է թէ ոչ եւ վստահաբար բռի հայհոյանքը երբեւէ ոչ մէկ տեղ խօսքի ազատութեան հետ կապ չի ունեցել, իսկ դա եւս Քոչարեանի կամ այլ մութ ուժերի ցանկութեամբ չէ՞:
Այս խաժամուժի պայմաններում իրենց անհերքելի տեղն ու խօսքն ունեն բարձրաստիճան կղերականները, որոնք փորձում են հնարաւորիցս ազդեցիկ լինել: Անհնար է աչք փակել կամ լռել, երբ զոյգ կաթողիկոսները՝ համահունչ մի շարք կրօնաւորների հետ, բաց է ի բաց պահանջում էին վարչապետի անմիջական հրաժարականը, որ մեզ անյայտ անձանց կամ խմբաւորումների (Ընդդիմադիրներ, սորոսականներ, մասոններ) ենթադրեալ պահանջով է եղած, որին հետեւեցին տարբեր կարգի եւ տրամաչափի կղեր աշխարհով մէկ ցրուած եկեղեցիներում քարոզել պախարակելով իշխանութիւններին, որոնցից ցայտուն դէմք էր Տ. Միքայել Արքեպիսկոպոս Աջապահեանը, որ վարչապետին եկեղեցուց դուրս անելուց զատ, Համահայկական գագաթնաժողովին հոգեւորականների բացակայութիւնը բացատրում է իւրովի՝ «Սփիւռքի յանձնակատարը իր տրամաչափով շատ փոքր անձնաւո-րութիւն է, որպէսզի գայ եւ Ամենայն Հայոց կաթողիկոսին բանաւոր հրաւիրի Սփիւռքի գագաթնաժողովին»: Մեկնաբանութիւնը աւելորդ է, իսկ ի՞նչ է ի՛ր տրամաչափը:
Մէկ այլ հոգեւոր թեմի առաջնորդ ընդդիմութեան դերի մասին պնդում է, թե ընդդիմութիւնը իր արարքների, խօսքի եւ որեւէ բանի համար պատասխանատուութիւն չի կրում եւ ինչ ուզի, կ’անի, մոռանալով, որ «Ինչ ուզել անելու մէջ» են մտնում բոլոր տեսակի ու կարգի այլանդակութիւններ եւ արգելուած քայլեր, ինչպէս եղաւ կառավարական շէնքի եւ Ազգային ժողովի գրաւումը:
Դժուար է հարց չտալ, թէ իրենց վերնախաւ կարծողները՝ իր առօրեայ հոգսերից, տիրող քաղաքական խաժամուժից, պատերազմի հետեւանքներից արդէն մոլոր մեր հասարակութեանը, ի՞նչ ուղղութեամբ են ցանկանում քարշ տալ: Մէկ բան պարզ է, որ այսօրուայ դրութեամբ՝ շատ բան չկայ կառուցողական եւ քաջալերող: Միաժամանակ աչքաթող չանենք նաեւ մի փաստ, որ ամիսներ շարունակ վարչապետի ժամանակաւոր յանձնակատարի թեկնածու էին առաջարկում Վազգէն Մանուկեանին՝ հաւանաբար քոչի թելադրանքով, որ հետագային փոխարինուեց՝ հոգեւոր վերնախաւից՝ որեւէ մի եպիսկոպոսի նշանակել այդ պաշտօնին, գործերը կարգաւորելու համար, իսկ գործերի իմաստը միայն ժամանակ շահելն էր: Իրականում այս է վիճակը եւ թերեւս այդ է պատճառը, որ հոգեւոր դասը աւելի առարկայական քայլերի դիմեց վարչապետի դէմ, իսկ Մակար եպիսկոպոսը՝ իր հարցազրոյցի ընթացքին Հ-1 ալիքով յայտարարեց, թէ՛ իւրաքանչիւր եպիսկոպոս «ակամայ իշխանաւոր» է: Եկ վարդապետ ու մի խենթացիր:
Վերոնշեալ քաղքեդոնեան արկածախնդրութիւնը պետական քաղաքականութեան հիմքում դնելու օրինակները համաշխարհային պատմութեան մէջ բաւականին շատ են ու մի հիմնական ընդհանրութիւն ունեն՝ արդիւնքները կործանարար են լինում եւ ոչ միայն բազում չեն շահողները, այլ չկան։
Քաղաքակիրթ հասունութիւնը անաչառութեան հետ համաձուլուած անհրաժեշտ է մեր երկրի համար, եթէ մտադիր ենք յարատեւել:
12-11-22
Ռուբէն Յովակիմեան-Սեն Ռաֆայել