«Փոքրաթիւ են բաւականաչափ խելացիները,
որոնք օգտակար յանդիմանութիւնը
գերադասում են վտանգաւոր գովասանքից»:
Լառոշֆուկո
Խաղաղ կացութիւն ապահովելը որեւէ երկրի համար երանելի է ոչ միայն արտաքին ուժերի հետ բախումների առումով, այլ նաեւ ներքին խլրտումների բնոյթով: Նման քաոսային եւ պայթուցիկ ճգնաժամային վիճակը որեւէ դրական խաղաղ լուծումների յոյս չի ներշնչում մեզ նման փոքր եւ թոյլ երկրի համար՝ չանտեսելով, որ հասարակութեան ընտրանին ընդունել է մի ուղի, որ տանում է դէպի ինքնաստորացում, երբ մեզ յօշոտելու հարեւանների ախորժակը աւելի գրգռուած է, իսկ մեր տարբեր տրամաչափի այլախոհները սուտ, կեղծ, շինծու կոչերով հանրութեան միտքն են պղտորում եւ ցաւօք կան հաւատացող ծափահարողներ: Շատերն անծանօթ են ՆՈՒԻՐՈՒՄ-ի համազգային զգացումին, հայրենի օրրանը վերականգնելու մոլուցքին, որոնց փոխարինում են սուտն ու կեղծիքը, սեփական նուազագոյն շահը՝ իրար յօշոտելու պատրաստ, հայեացքը ուղղուած տարբեր երկրներից սպասուած ենթադրեալ սատարի, միայն թէ բացակայ են մեզ որեւէ տեսակով տրամադիր եւ պատրաստ ենթադրեալ օժանդակողներ եւ ի վերջոյ պահն է հասունանալու եւ հասկանալու, որ ոտքի տակ չանցնելու միակ միջոցը սեփական ներուժին ապաւինելն է, եւ ուրիշի վրայ յուսացողի թեւերը կարճ են: Ունայն խօսքեր չէն Բաքուի յայտարարութիւնը, թէ իրենց քաղաքականութիւնն իրականացնում են ոչ թէ ինչ-որ կոչերի պահանջով, այլ սեփական ազգային շահերից ելնելով, եւ դրական արդիւնք են ակնկալում՝ ի գիտութիւն բոլոր այն երկրներին ու միջազգային կառոյցներին, որոնք Ադրբեջանին դիմում են Լաչինի միջանցքը անյապաղ բացելու կոչով։ Բաքուի ակնյայտ նպատակն է խեղդել Արցախը Հայաստանի հետ միասին, մինչեւ որ իրենց յաղթանակը համաշխարհային դիւանագիտական հանրութեան կողմից ճանաչուի: Նպատակս յանցաւոր փնտրելը չէ, ոչ եւս թշնամուն գովերգելը, բայց աւելորդ չէ յիշեցնել, որ մենք չունեցանք նոյն քայլերը անելու իմաստութիւնը 1994-ին՝ երբ Բաքուն ծնկադիր զինադադար էր աղերսում: Հայութեան գրկում, սփիւռքը ներառեալ, չգտնուեց այն անձը, որ յուշէր նման մի քայլի կարեւորութիւնը, փոխարէնը յամառութեամբ լծուեցին Արցախի երկրորդ ինքնավար հանրապետութիւն ստեղծելու պիղծ գաղափարին, որ թալանի երանելի միջոց էր՝ յենուելով սնափառ այն փաստի վրայ, որ յաղթական էինք, խնդիրները լուծել էինք եւ կ’անենք ինչ ցանկանանք, «Արցախը Հայաստան է եւ վերջ»:
Եռակի բեւեռով հայ հասարակութիւնը, ներառեալ մամուլի զգալի մասը՝ ՀՀ, Արցախ թէ Սփիւռք, դեռ չեն կարողանում հաշտուել այն մտքի հետ, որ արդի պայմաններում տիրող վիճակի որոշիչ ձայնը մեզ չի պատկանում: Բաքուն, աւելի հարուստ եւ հետեւողական լինելով, քսանհինգ տարի պատրաստուեց եւ կացութիւնը փոխեց: Ում համար է զարմանալի, երբ ԱՄՆ դեսպանը վստահօրէն յայտարարում է, թէ հնարաւոր է Ադրբեջանի կազմում Արցախի հայութեան համակերպումը, իսկ Ռուսիոյ ԱԳ խօսնակն շեշտում է, որ «Ղարաբաղի նախագահ»-ի պաշտօն չի ճանաչում։ Պարզից պարզ է, որ նրանց կարծիքը հիմնուած է իրենց շահերով, իսկ հայ ազգ կամ ինքնորոշում եզրերը անբովանդակ են: Առանց որեւէ մէկի իրաւապաշտպանի դեր ստանձնել չյաւակնելով՝ չեմ կարող հարց չտալ, թէ ի՞նչ կարող է անել ՀՀ-ի որեւէ իշխանութիւն այս իրավիճակում եւ չի անում։ Հնարաւո՞ր է արդեօք հայկական շահերը թմբկահարել ամէնուր տիրող վիճակից փրկուելու համար։ Երկրի, Արցախի թէ սփիւռքի բազում քաղաքական համարուող ուժերը, իրենց յարող մամուլի հետ եւ հոգեւոր բարձր դասի անտրամաբանական մեղսակցութեամբ, թէ՛ խօսքով եւ թէ՛ գործնականում անում են ամէն ինչ իշխանութեանը վարկաբեկելու՝ օգտուելով երկրի ծանրագոյն վիճակից, մոռանալով, որ իւրաքանչիւրի պարտականութիւնն է նուիրումով լծուել երկրի հնարաւոր վերակառուցման սրբազան գործին։ Համախոհութեան եւ ուժերը միաւորելու ոչ մէկ քայլ է արւում, երեւոյթների կեղծ, սխալ մեկնաբանութիւնները համատարած եւ տիրակալ են, բայց լուտանքները աւելի քան առատ են, որի պատճառով ստեղծուել է քաղաքական երկու դաշտ՝ Ռուսիոյ եւ Արեւմուտքի շահերով առաջնորդուողներ: Առաջինի նպատակն է ամէն գնով հարաւային Կովկասում պահպանել ունեցած իր ոտնատեղը, իսկ երկրորդը՝ ամէն գնով խլել նրա դիրքը, այնպէս որ այլեւս հայկական շահ գոյութիւն չունի, եւ մեզ է մնում այն ներկայացնել եւ արժեւորելով պահպանել:Կարեւոր եմ համարում յիշեցնել Կիպրոսի պարագան:
Անհնար է լռութեան մատնել նոր տեսակի փրկարար, Ա․Գ․ նախկին հրաշագործ նախարարի յայտնուելը, որ լուսապայծառ գաղափար է երկնել՝ երեք ամսուայ ընթացքին շտկել բոլոր տեսակի բանակցութիւնների հետ կապուած մեծ թէ փոքր խնդիրները, որոնք ինչ-որ տարաձայնութեան ենթակայ են, պայմանով որ այդ օրերին վարչապետը պէտք է զրկուի արտայայտուելու իրաւունքից եւ ինքը իր շքախմբով լինելու է վիճակի միակ պատասխանատուն: Աւելորդ եմ համարում որեւէ մեկնաբանութիւն անել նման անհեթեթութեան մասին, մամուլը ողողուած է նրա գործունէութեան ձախողուած դրուագներով:
Արդեօք այս եւ նման վարկածները խօսում են այն մասին, որ ՀԱՅ առողջ մտայնութիւնը այն աստիճանի է նսեմացել, որ համարձակւում են նման բան ասել, որին կարելի է միացնել նաեւ 85-ամեայ պատուաւոր ԶԱՐԹՕՆՔ-ի բոլոր խմբագրականները (կարմիր գոյնով) յագեցած են հայ պետականութեան եւ հանրութեան հանդէպ արտառոց ատելութեամբ եւ արհամարհանքով, ցաւօք միակը չէ, բազում են նմանները, որ հայհոյանքը համարում են իրենց երկրին նուիրումի տեսակ:
15-7-23
Ռուբէն Յովակիմեան- Սեն Ռաֆայել